ಬೌದ್ದಿಕ ದಾಸ್ಯದಲ್ಲಿ ಭಾರತ

ಆಧುನಿಕ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಕಾನೂನುಗಳನ್ನಾಧರಿಸಿ ಅಳವಡಿಸಿಕೊಂಡ ನ್ಯಾಯ ಪದ್ಧತಿಯೇ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಎಂಬ ಧೋರಣೆ ಬೆಳೆದಿದೆ. ಹಾಗಾಗಿ ಭಾರತದಂಥ ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಚಲಿತದಲ್ಲಿರುವ ದೇಶೀ ನ್ಯಾಯ ಪದ್ಧತಿಗಳನ್ನು ಆದಷ್ಟೂ ನಾಶ ಮಾಡಿದರೇ ಜನರಿಗೆಲ್ಲ ನ್ಯಾಯ ಸಿಗುವುದು ಸಾಧ್ಯ ಎಂಬ ಪ್ರತಿಪಾದನೆಗಳು ಇವೆ. ಆದರೆ ಇವೆರಡನ್ನೂ ತುಲನೆ ಮಾಡಿದರೆ ನಮ್ಮ ದೇಶೀ ಪದ್ಧತಿಗಳಲ್ಲಿ ನ್ಯಾಯ ಕಲ್ಪನೆ ಹಾಗೂ ಅದನ್ನು ಸಾಧಿಸುವ ವಿಧಾನಗಳು ಹೆಚ್ಚು ವೈಜ್ಞಾನಿಕವಾಗಿವೆ ಎಂಬುದು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗುತ್ತದೆ.

ಇಂದು ನಮ್ಮ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಸಂಘರ್ಷಗಳು ಹುಟ್ಟಿಕೊಂಡರೆ ಅದು ಒಂದೇ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಬಗೆಹರಿದರೆ ಮಾತ್ರ ಸರಿ ಎಂಬ ಒತ್ತಾಯ ಹೆಚ್ಚುತ್ತಿದೆ. ಅದೆಂದರೆ ಆಧುನಿಕ ನ್ಯಾಯಾಲಯಗಳು. ಏಕೆಂದರೆ ನ್ಯಾಯಾಲಯಗಳು ಆಧುನಿಕ ಕಾನೂನು ಸಂಹಿತೆಯನ್ನು ಆಧರಿಸಿ ನಿರ್ಣಯ ನೀಡುತ್ತವೆ. ಅದಕ್ಕೆ ಪ್ರತಿಯಾಗಿ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಚಾಲ್ತಿಯಲಿರುವ ಅಸಂಖ್ಯಾತ ದೇಶೀ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಪದ್ಧತಿಗಳು ಇಂಥ ಕಾನೂನಿನ ತಳಹದಿಯನ್ನೇ ಹೊಂದಿಲ್ಲ. ಈ ಕಾರಣದಿಂದ ಅವು ಮೌಢ್ಯ, ಬರ್ಬರ, ಪಕ್ಷಪಾತೀ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳು ಎಂಬುದಾಗಿ ಬಿಂಬಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅವು ಬರ್ಬರ ಎಂಬುದಕ್ಕೆ ಹರಿಯಾಣದ ಖಾಪ್ ಪಂಚಾಯತಿಗಳನ್ನು ಉದಾಹರಣೆಯಾಗಿ ನೀಡಿದರೆ, ಅವು ಹೇಗೆ ಪಕ್ಷಪಾತಿ ಎಂಬುದಕ್ಕೆ ಜಾತಿ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ನಿದರ್ಶನವಾಗಿ ತರಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇವುಗಳಲ್ಲೆಲ್ಲ ನಿಜವಾದ ಜಸ್ಟೀಸ್ ಸಿಗುವುದಿಲ್ಲ ಎಂಬುದಾಗಿ ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ. ಜಸ್ಟೀಸ್ ಎನ್ನುವುದು ಕಾನೂನನ್ನು ಆಧರಿಸಿಯೇ ಇರಬೇಕು ಎಂಬ ನಂಬಿಕೆ ಇದೆ. ನ್ಯಾಯಾಲಯಗಳು ಜಸ್ಟೀಸ್ ನೀಡುವ ಸ್ಥಳಗಳು. ಅದನ್ನು ನೀಡುವವನು ನ್ಯಾಯಾಧೀಶ. ಅದಕ್ಕಾಗಿ ವಾದಿಸುವವರು ನ್ಯಾಯವಾದಿಗಳು. ಹೀಗೆ ನಾವು ನ್ಯಾಯ ಎಂಬುದಾಗಿ ಯಾವ ಶಬ್ದವನ್ನು ಆಧುನಿಕ ನ್ಯಾಯಾಲಯಗಳ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಬಳಸುತ್ತೇವೆಯೋ ಅದು ಜಸ್ಟೀಸ್ ಎಂಬ ಮೂಲ ಕಲ್ಪನೆಯಿಂದಾಗಿ ತನ್ನ ಪಾವಿತ್ರ್ಯತೆಯನ್ನು ಗಳಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕವಾಗಿ ನ್ಯಾಯವನ್ನು ನೀಡಿಕೊಂಡು ಬಂದಿರುವ ಸಂಸ್ಥೆಗಳೆಲ್ಲವೂ ಈ ಜಸ್ಟೀಸ್ ಇಲ್ಲದ ಕಾರಣ ಅನ್ಯಾಯಗಳಾಗುತ್ತವೆ.

               ಈ ಮೇಲಿನ ಅಂಶಗಳನ್ನು ಗಮನಿಸಿದಾಗ ಕಾನೂನಿಂದ ಜಸ್ಟೀಸ್ ಸಿಗುತ್ತದೆ ಎಂಬ ನಂಬಿಕೆ ಇರುವುದು ಸ್ಪಷ್ಟ. ಆದರೆ ಕಾನೂನಿಂದ ನ್ಯಾಯ ಸಿಗುತ್ತದೆ ಎಂಬ ನಂಬಿಕೆ ನಿರಾಧಾರವಾದುದು ಎಂಬುದನ್ನು ಹಿಂದಿನ ಲೇಖನದಲ್ಲಿ ಗಮನಿಸಿದ್ದೇವೆ. ಅದೇ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಕಾನೂನಿನಿಂದ ಜಸ್ಟೀಸ್ ಸಿಗಲಾರದು. ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ಕಾನೂನು ಮತ್ತು ಜಸ್ಟೀಸ್‌ಗಳ ನಡುವೆ ಒಂದು ಅಂತರವಿದೆ. ಕಾನೂನು ಇರುವುದು ಜಸ್ಟೀಸನ್ನು ನೀಡಲಿಕ್ಕೆ ಎಂದು ಯಾವ ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ ಕಾನೂನು ಪಂಡಿತರೂ ಹೇಳುವುದಿಲ್ಲ. ಜಸ್ಟೀಸ್ ಎನ್ನುವ ಕಲ್ಪನೆಯು ಗಾಡ್‌ನನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿ ಇದೆ. ಗಾಡ್ ಮನುಷ್ಯನನ್ನು ತನ್ನ ಪ್ರತಿರೂಪವಾಗಿ ಸೃಷ್ಟಿಸಿದನು. ಅವನು ಪ್ರತೀ ಮನುಷ್ಯನಿಗೂ ಒಂದು ಆಂತರಿಕ ಪರಿಪೂರ್ಣತೆಯನ್ನು ನೀಡಿದ್ದಾನೆ. ಅಥವಾ ಒಂದು ಪರಿಪೂರ್ಣವಾದ ಆಂತರಿಕ ಸಮತೋಲನವನ್ನು ನೀಡಿದ್ದಾನೆ. ಅದು ನ್ಯಾಯೋಚಿತವಾದುದು ಹಾಗೂ ಯಾರಿಗೂ ಅವನು ಅನ್ಯಾಯ ಮಾಡಿಲ್ಲ. ಹಾಗಾಗಿ ಅವನು ನೈತಿಕವಾಗಿ ಸರಿಯಾಗಿಯೇ ಇದ್ದಾನೆ. ಆ ಕಾರಣದಿಂದ ಗಾಡ್ ಜಸ್ಟೀಸಿನ ಮೂರ್ತಿವೆತ್ತ ರೂಪವೇ ಆಗಿದ್ದಾನೆ. ಜಸ್ಟ್ ಎಂದರೆ ಇಲ್ಲಿ ನೈತಿಕವಾಗಿ ಸರಿಯಾದ ಕ್ರಿಯೆ ಎಂಬರ್ಥ ಬರುತ್ತದೆ. ಗಾಡ್ ನೀಡಿದ ಸಮತೋಲನೆಗೆ ಧಕ್ಕೆ ತರುವ ಯಾವುದೇ ಕೃತ್ಯವೂ ಕೂಡ ಮಾನವನಿಗೆ ತುಂಬಲಾರದ ಹಾನಿಯನ್ನು ಉಂಟುಮಾಡುತ್ತದೆ. ಹಾಗೂ ಅದು ಅನ್‌ಜಸ್ಟ್ ಎನಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಅಂಥ ಕೃತ್ಯವನ್ನು ಎತ್ತಿಹಿಡಿಯುವುದು ಇನ್‌ಜಸ್ಟೀಸ್ ಆಗುತ್ತದೆ.

                ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಕಾನೂನು ಬೆಳೆದು ಬಂದಿದ್ದೇ ದೈವೀ ಕಾನೂನುಗಳ ಮೂಲ ಮಾದರಿಯನ್ನಿಟ್ಟುಕೊಂಡು. ಗಾಡ್ ಮನುಷ್ಯನಿಗೆ ಪರಿಪೂರ್ಣ ಆಂತರಿಕ ಸಮತೋಲನವನ್ನು ನೀಡಿದ್ದಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲದೇ ಅದರ ರಕ್ಷಣೆಗಾಗಿ ಮಾನವರಿಗೆ ಹತ್ತು ಆಜ್ಞೆಗಳನ್ನೂ ನೀಡಿದ್ದಾನೆ. ಅವುಗಳನ್ನಾಧರಿಸಿ ಯೆಹೂದಿ ಹಾಗೂ ಕ್ರೈಸ್ತರ ಪ್ರೀಸ್ಟ್ ವರ್ಗವು ದೈವೀ ಕಾನೂನುಗಳನ್ನು ಕಾಲದಿಂದ ಕಾಲಕ್ಕೆ ನಿರೂಪಿಸಿಕೊಂಡು ಬಂದಿತು. ಅಂದರೆ ದೈವೀ ಕಾನೂನುಗಳು ಗಾಡ್ ಮನುಷ್ಯನಿಗೆ ನೀಡಿದ ಸಮತೋಲನವನ್ನು ರಕ್ಷಿಸುವ ಕೈಂಕರ್ಯಕ್ಕೆ ಬದ್ಧವಾಗಿವೆ. ಇದೇ ಮಾದರಿಯನ್ನಿಟ್ಟುಕೊಂಡು ಯುರೋಪಿನಲ್ಲಿ ಸೆಕ್ಯುಲರ್ ಪ್ರಭುತ್ವಗಳ ಕಾನೂನುಗಳು ಕೂಡ ಬೆಳೆದು ಬಂದವು. ಯಾವ ಕ್ರಿಯೆಗಳು ಮಾನವನ ಆಂತರಿಕ ಸಮತೋಲನವನ್ನು ರಕ್ಷಿಸುತ್ತವೆಯೋ, ಅಂಥ ಕ್ರಿಯೆಗಳನ್ನು ರಕ್ಷಿಸಿಕೊಂಡು ಬರುವ ಕೆಲಸವನ್ನು ಕಾನೂನು ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಅಂಥ ಕಾನೂನುಗಳನ್ನು ಉಲ್ಲಂಘಿಸುವ ಕ್ರಿಯೆಯನ್ನು ಮಾಡಿದಾಗ ಅನ್ಯ ಮನುಷ್ಯನ ಆಂತರಿಕ ಸಮತೋಲನೆಗೆ ಧಕ್ಕೆ ಬರುತ್ತದೆ, ಹಾಗಾಗಿ ಕಾನೂನಿನ ಉಲ್ಲಂಘನೆಯು ಆಗುತ್ತದೆ.

               ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ ಕಾನೂನುಗಳು ಸೆಕ್ಯುಲರೀಕರಣಕ್ಕೆ ಒಳಪಟ್ಟಾಗ ಜಸ್ಟೀಸನ್ನು ನೀಡುವ ಕ್ರಮಗಳೂ ರೂಪಗೊಂಡವು. ಸಾಧಾರಣವಾಗಿ ಒಬ್ಬ ಮನುಷ್ಯನಿಂದ ಮತೊಬ್ಬ ಮನುಷ್ಯನಿಗೆ ಉಂಟಾದ ಹಾನಿಯನ್ನು ನಿರ್ಣಯಿಸುವಾಗ ಅವನು ಯಾವ ಕಾನೂನನ್ನು ಉಲ್ಲಂಘಿಸಿದ್ದಾನೆ, ಹಾಗೂ ಅಂಥ ಉಲ್ಲಂಘನೆಯು ಅವನ ಆಂತರಿಕ ಸಮತೋಲಕ್ಕೆ ಯಾವ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಧಕ್ಕೆ ತಂದಿದೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಅರ್ಥೈಸುವುದು ಈ ಕ್ರಮದ ಅತೀ ಮುಖ್ಯ ಘಟ್ಟವಾಗಿತ್ತು. ಆಗ ಮನುಷ್ಯ ಕಾನೂನುಗಳನ್ನು ದೈವೀ ಕಾನೂನುಗಳ ಮೂಲಕ ಪ್ರಮಾಣೀಕರಿಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಹಾಗೂ ಈ ಇಡೀ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯು ಒಂದು ತರ್ಕ ಅಥವಾ ವಿವೇಚನೆಯ ಮೂಲಕ ನಡೆಯತೊಡಗಿತು. ಆರೋಪಿಯು ನಿಜವಾಗಿಯೂ ಅಪರಾಧಿಯೆ? ಅಪರಾಧಧ ಸ್ವರೂಪ ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾಗಿ ಏನು? ಎಂಬುದೇ ಆ ವಿವೇಚನೆ. ಪರ ಹಾಗೂ ವಿರೋಧಿ ಪಕ್ಷಗಳೆರಡೂ ಈ ವಿವೇಚನೆಯನ್ನು ನಡೆಸಿ ಸಾಕ್ಷ್ಯಾಧಾರಗಳ ಮೂಲಕ ತಮ್ಮ ಆರೋಪವನ್ನು ಮಂಡಿಸಬೇಕಾಗಿತ್ತು ಇಲ್ಲ ಅಲ್ಲಗಳೆಯಬೇಕಾಗಿತ್ತು. ಈ ವಿವೇಚನೆಯನ್ನು ನಡೆಸಲೆಂದೇ ಅಡ್ವೋಕೇಟ್ ಅಥವಾ ವಕೀಲ ವೃತ್ತಿ ಅಸ್ತಿತ್ವಕ್ಕೆ ಬಂದಿತು. ಹಾಗಾಗಿ ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯರ ನ್ಯಾಯದಾನ ಪದ್ಧತಿಯಲ್ಲಿ ನಿರ್ಣಯ ನೀಡುವವನಿಗೆ (ಜಡ್ಜ್) ಅಪರಾಧದ ಕುರಿತು ಮನದಟ್ಟುಮಾಡಿಕೊಡುವ ಕೆಲಸವು ಬಹಳ ಮುಖ್ಯವಾಯಿತು. ಹಾಗೂ ವಕೀಲರು ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆ ಗಳಿಸಿದರು.

               ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ ಕಾನೂನುಗಳು ಅವುಗಳನ್ನು ಉಲ್ಲಂಘಿಸಿದವರಿಗೆ ಶಿಕ್ಷೆಯನ್ನು ನೀಡಬಲ್ಲವೇ ವಿನಃ ಧಕ್ಕೆಯಾದ ಆಂತರಿಕ ಸಮತೋಲನವನ್ನು ಎಂದಿಗೂ ತುಂಬಿಕೊಡಲಾರವು. ಅಂದರೆ ಕಾನೂನುಗಳು ಜಸ್ಟೀಸನ್ನು ನೀಡಲಾರವು. ಗಾಡ್ ಒಬ್ಬನೇ ಅದನ್ನು ನೀಡಬಲ್ಲ. ಅಂದರೆ ಏನು ಇನ್‌ಜಸ್ಟೀಸ್ ಆಗಿದೆಯೋ ಅದು ತುಂಬಲಾರದ್ದು. ಆಂತರಿಕ ಸಮತೋಲನವನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡ ವ್ಯಕ್ತಿ ಮತ್ತೆ ಅದನ್ನು ಮರಳಿ ಪಡೆಯಲಾರ ಎಂದೇ ಆ ಸಂಸ್ಕೃತಿ ನಂಬುತ್ತದೆ. ಒಂದು ಉದಾಹರಣೆಯ ಮೂಲಕ ಇದನ್ನು ವಿವರಿಸುವುದಾದರೆ: ಅಲ್ಲಿ ಮಹಿಳೆಯೊಬ್ಬಳ ಮೇಲೆ ಅತ್ಯಾಚಾರವಾದರೆ ಗಾಡ್ ಆಕೆಗೆ ನೀಡಿದ ಆಂತರಿಕ ಸಮತೋಲನವು ಭಂಗವಾದಂತೇ. ಅತ್ಯಾಚಾರಿಗಳಿಗೆ ಏನು ಶಿಕ್ಷೆಯನ್ನು ವಿಧಿಸಿದರೂ ಆ ಸಮತೋಲನವು ಆಕೆಗೆ ಮರಳಿ ಬರುವುದಿಲ್ಲ ಎಂದು ಆ ಸಮಾಜವು ನಂಬುವುದರಿಂದ ಆಕೆಯು ಜೀನವವಿಡೀ ತಾನು ಕಳೆದುಕೊಂಡದ್ದಕ್ಕಾಗಿ ಕೊರಗುತ್ತ ಮಾನಸಿಕ ವಿಷಣ್ಣತೆಯಲ್ಲಿ ಬಳಲುತ್ತಾಳೆ. ಆದರೆ ಭಾರತೀಯ ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳಲ್ಲಿ ಇಂಥ ನಂಬಿಕೆಗಳಿಲ್ಲ. ಗಾಡ್ ಇಲ್ಲದ ಭಾರತೀಯ ಸಂಸ್ಕೃತಿಗೆ ಈ ಆಂತರಿಕ ಸಮತೋಲನವಾಗಲೀ, ಅದಕ್ಕೆ ಧಕ್ಕೆ ಬಂದರೆ ಏಕೆ ಅನ್ಯಾಯವಾಗುತ್ತದೆ ಎಂಬುದಾಗಲೀ ಅರ್ಥವಾಗದ ಮಾತು. ಆ ಮಟ್ಟಿಗೆ ಜಸ್ಟೀಸ್, ಇನ್ ಜಸ್ಟೀಸ್ ಎಂಬ ಶಬ್ದಗಳೆಲ್ಲವೂ ನಮಗೆ ಅರ್ಥವಿಲ್ಲದ ಶಬ್ದಗಳೇ ಸರಿ. ಹಾಗಾಗಿ ಅತ್ಯಾಚಾರಕ್ಕೆ ಒಳಪಟ್ಟ ಮಹಿಳೆಯು ತಾನೇನೋ ತುಂಬಲಾರದ ಹಾನಿಗೆ ಒಳಗಾಗಿದ್ದೇನೆ ಎಂಬ ವಿಷಣ್ಣತೆಗೆ ಒಳಗಾಗಿ ಜೀವನ ಪರ್ಯಂತ ಕೊರಗುವುದಿಲ್ಲ. ಅವಳ ಸುತ್ತಲಿನ ಸಮಾಜ ಕೂಡ ಅವಳಿಗೇನೋ ತುಂಬಲಾರದ ಹಾನಿಯಾಗಿದೆ ಎಂದೂ ಭಾವಿಸುವುದಿಲ್ಲ. ಅವಳ ಆಪ್ತೇಷ್ಟರು ಅದೊಂದು ದೈಹಿಕ ಅಪಘಾತ ಎಂಬಂತೇ ಪರಿಗಣಿಸಿ ಆದಷ್ಟು ಬೇಗನೆ ಅವಳನ್ನು ಆ ಆಘಾತದಿಂದ ಹೊರತಂದು ಅವಳ ಜೀವನವನ್ನು ಹದಗೊಳಿಸುವ ಪ್ರಯತ್ನಗಳನ್ನು ನಡೆಸುತ್ತಾರೆ. ಬಹು ಬೇಗನೆ ಅವಳು ಎಲ್ಲರಂತೇ ಜೀವನ ನಡೆಸತೊಡಗುತ್ತಾಳೆ.

               ನಾವು ಜಸ್ಟೀಸನ್ನು ನ್ಯಾಯ ಅಥವಾ ಧರ್ಮ ಎಂದು ಭಾಷಾಂತರಿಸಿಕೊಂಡಾಗ ಅದು ನಮಗೆ ಅರ್ಥವಾದಂತೆನಿಸುತ್ತದೆ. ಆದರೆ ಈ ನ್ಯಾಯ ಅಥವಾ ಧರ್ಮವನ್ನು ಕಾನೂನುಗಳಿಂದಲೇ ಸಾಧಿಸುವ ಷರತ್ತಿಗೆ ಒಳಪಟ್ಟಾಗ ಮತ್ತೆ ಅದು ಮರೀಚಿಕೆಯಾಗಿಯೇ ಉಳಿಯುತ್ತದೆ. ಏಕೆಂದರೆ ನಮ್ಮ ನ್ಯಾಯ ಎನ್ನುವುದು ಜಸ್ಟೀಸ್ ಅಲ್ಲ. ನ್ಯಾಯ ಎನ್ನುವುದು ಒಂದು ಪ್ರಕಾರದ ತರ್ಕ ಅಥವಾ ವಿವೇಚನೆ ಎಂಬುದಾಗಿ ನಮ್ಮ ಪಂಡಿತರು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. ಆದರೆ ನಮ್ಮ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಪಂಚಾಯತಿಗಳು ನಮ್ಮ ಹಳ್ಳಿಗಳಲ್ಲಿ ಸಮಸ್ಯೆಗಳನ್ನು ಬಗೆಹರಿಸುವ ವೈಖರಿಯನ್ನು ಗಮನಿಸಿದಾಗ ನನಗೆ ಹೊಳೆಯುವುದಿಷ್ಟು: ಈ ಪಂಚಾಯತಿಗಳಲ್ಲಿ ನ್ಯಾಯ ತೀರ್ಮಾನ ಎನ್ನುವುದು ಸಮಸ್ಯೆಗಳನ್ನು ಪರಿಹರಿಸುವ ಒಂದು ಉಪಾಯವಾಗಿದೆ. ಅದು ಒಂದು ರೀತಿಯ ಆಲೋಚನಾ ಕ್ರಮ. ಕೊಟ್ಟ ಸಮಸ್ಯೆಯನ್ನು ಬಗೆಹರಿಸುವುದು ಹೇಗೆ ಎನ್ನುವುದರ ಕುರಿತ ಆಲೋಚನೆ. ಆ ಸಮಸ್ಯೆಯನ್ನು ಆದಷ್ಟೂ ಯುಕ್ತವಾಗಿ ಪರಿಹರಿಸಬೇಕು. ಯುಕ್ತವಾಗಿ ಪರಿಹರಿಸುವುದೆಂದರೆ ಸಂಘರ್ಷಕ್ಕೆ ತೊಡಗಿಕೊಂಡ ಪಕ್ಷಗಳೆರಡಕ್ಕೂ ಆ ಪರಿಹಾರವೇ ಸದ್ಯಕ್ಕೆ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಎಂದು ಅನಿಸಬೇಕು. ಈ ಕೆಲಸವನ್ನು ಸಾಂದರ್ಭಿಕ ವಿವೇಚನೆಯಿಂದ, ತರ್ಕದಿಂದ ಸಾಧಿಸಲಾಗುತ್ತದೆಯೇ ವಿನಃ ಯಾವುದೋ ಕಾನೂನಿನ ಪ್ರಕಾರ ಅದು ಸರಿ ಎಂದು ಮನದಟ್ಟುಮಾಡುವ ಮೂಲಕವಲ್ಲ.

               ಹಳ್ಳಿಯ ನ್ಯಾಯ ಪಂಚಾಯತಿಗಳ ಪ್ರಕಾರ ಈ ಸಂಘರ್ಷಗಳು ಸಮುದಾಯದ ಸಹಬಾಳ್ವೆಗೆ ತೊಡಕುಗಳು. ಹಾಗಾಗಿ ಅವನ್ನು ಬಗೆಹರಿಸುವುದು ಹಳ್ಳಿಯ ಸಹಬಾಳ್ವೆಯ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಅತ್ಯಂತ ಮುಖ್ಯವಾದ ಕಾಳಜಿಯಾಗುತ್ತದೆ. ಆದರೆ ಅವುಗಳನ್ನು ಕಾನೂನಿನ ಸಮಸ್ಯೆಗಳೆಂಬುದಾಗಿ ನೋಡಲು ಅವರು ಬಯಸುವುದಿಲ್ಲ. ಏಕೆಂದರೆ ಹಾಗೆ ಅವುಗಳನ್ನು ನೋಡುವುದರಿಂದ ಸಹಬಾಳ್ವೆಯ ಸಮಸ್ಯೆ ಬಗೆಹರಿಯುವುದಿಲ್ಲ ಎಂಬುದು ಅವರ ಅನುಭವ. ಹಾಗಾಗಿ ಅವರು ಇಂಥ ವಿವಾದಗಳು ಕೋರ್ಟುಗಳಿಗೆ ಹೋಗುವುದನ್ನು ಬಯಸುವುದಿಲ್ಲ. ಕೋರ್ಟಿಗೆ ಹೋದರೆ ಕಾನೂನಿನ ಪ್ರಕಾರ ಸಮಸ್ಯೆ ಬಗೆಹರಿಯಬಹುದು, ಆದರೆ ಎರಡು ಪಕ್ಷದವರ ನಡುವಿನ ವೈರತ್ವ ಹಾಗೂ ಸಂಘರ್ಷ ಉಪಶಮನವಾಗುವುದಿಲ್ಲ. ಹಾಗಾಗಿ ಪಂಚಾಯತಿಗಳು ಕಾನೂನಿನ ಚೌಕಟ್ಟಿನ ಕುರಿತ ಅಜ್ಞಾನದಿಂದ ಕಾನೂನುಗಳನ್ನು ಬಳಸುವುದಿಲ್ಲ ಎಂಬ ಧೋರಣೆ ತಪ್ಪು. ಕಾನೂನಿನ ಚೌಕಟ್ಟಿನ ನಿರುಪಯುಕ್ತತೆ ಹಾಗೂ  ಅದು ಹುಟ್ಟಿಸಬಹುದಾದ ಅಪಾಯಗಳನ್ನು ಗಮನದಲ್ಲಿಟ್ಟು ಅದನ್ನು ಉದ್ದೇಶಪೂರ್ವಕವಾಗಿ ದೂರ ಇಡಲಾಗುತ್ತದೆ.

               ಅಷ್ಟೊಂದೇ ಅಲ್ಲ, ಇಂಥ ಪಂಚಾಯತಿ ತೀರ್ಮಾನಗಳು ತಮ್ಮ ಮುಂದಿರುವ ಸಮಸ್ಯೆಯನ್ನು ಅರ್ಥೈಸಲಿಕ್ಕೆ ಯಾವ ಸಾಧಾರಣೀಕರಿಸಿದ ನಿಯಮಾವಳಿಗಳನ್ನೂ ಆಧರಿಸುವುದಿಲ್ಲ. ಏಕೆಂದರೆ ಸಮಸ್ಯೆಗಳು ಯಂತ್ರದಲ್ಲಿ ತಯಾರಿಸಿದ ವಸ್ತುಗಳಲ್ಲ. ಹಾಗಾಗಿ ಒಂದು ಸಮಸ್ಯೆಯನ್ನು ನೋಡಿದ ಕೂಡಲೇ ಅದರ ಪ್ರಭೇದ ಅಥವಾ ಸ್ವರೂಪ ಗೋಚರಿಸಿ ಬಿಡುವುದಿಲ್ಲ. ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಉದಾಹರಣೆಯನ್ನು ಇಟ್ಟುಕೊಂಡು ಅಲ್ಲಿನ ಸಮಸ್ಯೆ ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾಗಿ ಏನು ಎಂಬುದನ್ನು ಪ್ರತ್ಯೇಕವಾಗಿಯೇ ಗುರುತಿಸಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಸಂಘರ್ಷ ನಡೆಸುತ್ತಿರುವ ಎರಡೂ ಪಕ್ಷಗಳಿಗೂ ಸಮ್ಮತವಾಗುವಂತೇ ಅದನ್ನು ಗುರುತಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಒಮ್ಮೆ ಎರಡೂ ಪಕ್ಷಗಳೂ ತಮ್ಮ ಸಮಸ್ಯೆಯನ್ನು ಪಂಚರು ಗುರುತಿಸಿದ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡರಾದರೆ ಅದು ಪರಿಹಾರದ ಘಟ್ಟವನ್ನು ತಲುಪಿದಂತೇ. ಏಕೆಂದರೆ ಸಮಸ್ಯೆಗಳ ಪರಿಹಾರದಲ್ಲಿ ಏಳಬಹುದಾದ ದೊಡ್ಡ ತೊಡಕೆಂದರೆ ಅವುಗಳನ್ನು ತಪ್ಪಾಗಿ ಸೂತ್ರೀಕರಿಸುವುದು. ಹಾಗಾಗಿ ಸಮಸ್ಯೆಯನ್ನು ಸರಿಯಾಗಿ ಗುರುತಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಮೂಲಭೂತವಾಗಿ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ವಿಧಾನವಾಗಿದೆ. ಸಮಸ್ಯೆಯನ್ನು ಸರಿಯಾಗಿ ಗುರುತಿಸಿದರೆ ನ್ಯಾಯ ಏನೆಂಬುದು ಗೊತ್ತಾಗುತ್ತದೆ. ಪಂಚರ ತೀರ್ಮಾನವು ನ್ಯಾಯಯುತವಾಗಿದೆ ಎಂದು ಹೊಡೆದಾಡುವ ಪಕ್ಷಗಳಿಗೆ ಅನ್ನಿಸಿದರೆ ಸಮಸ್ಯೆ ಸರಿಯಾಗಿ ಸೂತ್ರೀಕರಣವಾಗಿದೆ ಅಂತ ಅರ್ಥ. ಆಗ ಪರಿಹಾರ ಸುಲಭ. ಯಾವುದಾದರೂ ಪಕ್ಷಕ್ಕೆ ಅನ್ಯಾಯವಾಗಿದೆ ಎನಿಸಿದರೆ ಅವನ್ನು ತಪ್ಪಾಗಿ ಗುರುತಿಸಲಾಗಿದೆ ಅಂತಲೇ ಅರ್ಥ. ಅದು ಅವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಕೂಡ. ಅಂದರೆ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ನ್ಯಾಯ ಪಂಚಾಯತಿಗಳಲ್ಲಿ ನಡೆಯುವ ತೀರ್ಮಾನವು ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ವಿಧಾನವನ್ನು ಅನುಸರಿಸುತ್ತದೆ.

               ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ ಕಾನೂನು ಕೂಡ ಸಮಸ್ಯೆಗಳನ್ನು ಪರಿಹರಿಸುವ ಒಂದು ವಿಧಾನವೇ ಆಗಿದೆ. ಆದರೆ ಆ ವಿಧಾನವು ಕಾನೂನುಗಳ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕತೆಯ ಕುರಿತ ನಂಬಿಕೆಯನ್ನು ಆಧರಿಸಿದೆ. ಅಂದರೆ ಯಾವುದೇ ವ್ಯತ್ಯಾಸಗಳಿಲ್ಲದೇ ಕಾನೂನುಗಳು ಎಲ್ಲೆಡೆಯಲ್ಲೂ ಸಮಾನವಾಗಿ ಅನ್ವಯವಾಗುವಂತಿರಬೇಕು, ಅಂದರೇ ಅದು ಒಳ್ಳೆಯದು. ಈ ಕಾರಣದಿಂದಲೇ ನಿಷ್ಪಕ್ಷಪಾತೀ ನ್ಯಾಯ ತೀರ್ಮಾನಕ್ಕೆ ಅದೇ ಸೂಕ್ತವಾದ ತಳಹದಿ ಎನ್ನಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅಂದರೆ ದೇಶೀ ಪದ್ಧತಿಗಳಿಗೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ ಕಾನೂನುಗಳ ಶ್ರೇಷ್ಠತೆ ಈ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಲಕ್ಷಣದಲ್ಲೇ ಇದೆ ಎಂದು ಬಿಂಬಿಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ. ಆದರೆ ನ್ಯಾಯ ತೀರ್ಮಾನಕ್ಕೆ ಬರುವ ಪ್ರತೀ ಸಮಸ್ಯೆಯೂ ಕೂಡ ಒಂದೇ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಇರುವುದಿಲ್ಲ ಎಂಬುದು ಕೂಡ ಅಷ್ಟೇ ಸತ್ಯ. ಸಮಾನತೆಯ ನಿಯಮವಂತೂ ಅವುಗಳಿಗೆ ಅನ್ವಯವಾಗುವುದೇ ಇಲ್ಲ. ಈ ಸಮಸ್ಯೆಯನ್ನು ಪರಿಹರಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಕಾನೂನಿನ ಉಪಾಯವೆಂದರೆ ಒಂದೇ ಥರದ ಸಮಸ್ಯೆಗಳನ್ನು ಒಂದೇ ಥರದ ಕಾನೂನಿನಲ್ಲಿ ಪರಿಗಣಿಸಬೇಕು. ಒಂದೇ ರೀತಿ ಇಲ್ಲದ ಸಮಸ್ಯೆಗಳನ್ನು ಒಂದೇ ರೀತಿಯ ಕಾನೂನಿನಲ್ಲಿ ಪರಿಗಣಿಸಲೇಬಾರದು. ಈ ನಿಟ್ಟಿನಿಂದ ಸಮಸ್ಯೆಗಳನ್ನು ಗುರುತಿಸಲಿಕ್ಕೆ ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದಾಗ ಒಂದಿಲ್ಲೊಂದು ಕಾನೂನಿನ ಚೌಕಟ್ಟಿಗೆ ಸಮಸ್ಯೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿಸುವುದೇ ಸಮಸ್ಯೆಗಳನ್ನು ಗುರುತಿಸುವ ವಿಧಾನವಾಗುತ್ತದೆ. ಆದರೆ ಒಂದೇ ಥರದ ಸಮಸ್ಯೆಗಳನ್ನು ಒಂದೇ ಥರ ನೋಡಬೇಕು ಎಂಬ ಸೂತ್ರವು ನ್ಯಾಯ ತೀರ್ಮಾನಕ್ಕೆ ಇಲ್ಲಿ ಬಹಳ ಸಹಾಯಕ್ಕೇನೂ ಬರದು. ಒಂದೊಂದು ಸಮಸ್ಯೆಯೂ ಅನನ್ಯವಾಗಿರುವಾಗ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕ ಕಾನೂನುಗಳು ಪ್ರತೀ ಸಮಸ್ಯೆಯನ್ನು ನ್ಯಾಯಯುತವಾಗಿ ಗುರುತಿಸಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡಲಾರವು. ಹಾಗಾಗಿ ಇದು ಅವೈಜ್ಞಾನಿಕ ವಿಧಾನ. ಅದರಿಂದ ಏನು ದುಷ್ಪರಿಣಾಮವಾಗುತ್ತದೆಯೆಂದರೆ ಅನನ್ಯವಾದ ಸಮಸ್ಯೆಗಳನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯ ಚೌಕಟ್ಟಿಗೆ ಹೊಂದಿಸುವ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯಲ್ಲಿ ಸಮಸ್ಯೆಯೇ ವಿಕೃತವಾಗುತ್ತದೆ. ಅದಕ್ಕೆ ಸುಳ್ಳುಗಳು ಬಂದು ಸೇರಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ. ಸತ್ಯ ಮರೆಮಾಚುತ್ತದೆ. ಈ ವಿಧಾನದಲ್ಲಿ ಸಮಸ್ಯೆಯನ್ನು ವೈಜ್ಞಾನಿಕವಾಗಿ ಗುರುತಿಸುವ ಕೆಲಸವೇ ನಡೆಯುವುದಿಲ್ಲ. ಬದಲಾಗಿ ಸಮಸ್ಯೆಯನ್ನು ಗುರುತಿಸುವರಿಗೆ ದಿಕ್ಕೇ ತಪ್ಪಿಹೋಗಬಹುದು. ಹಾಗಾಗಿ ಗುರುತಿಸುವ ಕೆಲಸದಲ್ಲೇ ಅನ್ಯಾಯ ಹುಟ್ಟಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ.

               ಇದನ್ನೆಲ್ಲ ಪರಿಗಣಿಸಿದಾಗ ಮನುಷ್ಯ ಸಮಸ್ಯೆಗಳಿಗೆ ಪರಿಹಾರವನ್ನು ಹುಡುಕುವಲ್ಲಿ ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ ಕಾನೂನುಗಳು ಹೆಚ್ಚು ಜಡವಾದ ಚೌಕಟ್ಟುಗಳು ಹಾಗೂ ಹೊಂದಾಣಿಕೆಯ ಗುಣ ಇಲ್ಲದವು ಎಂಬುದು ಸ್ಪಷ್ಟ. ಅವು ನ್ಯಾಯದ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಅನ್ಯಾಯವನ್ನು ಹುಟ್ಟುಹಾಕುವ ಸಂಭವವೇ ಹೆಚ್ಚು. ಆದರೆ ಭಾರತೀಯ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಪದ್ಧತಿಗಳು ಸಮಸ್ಯೆಗಳನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸುವ ದಿಕ್ಕೇ ಬೇರೆ. ಅವು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಸಮಸ್ಯೆಗಳನ್ನು ಯಾವುದೇ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕ ಸೂತ್ರಗಳನ್ನು ಇಟ್ಟುಕೊಳ್ಳದೇ ಅಧ್ಯಯನಕ್ಕೆ ಒಳಪಡಿಸುತ್ತವೆ. ಹಾಗಾಗಿ ಪಂಚಾಯತಿ ಎಂಬುದು ತೀರ್ಮಾನ ಕೊಡುವ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಎಂದು ವರ್ಣಿಸುವುದೇ ಸರಿಯಲ್ಲ. ಅವು ಸಮಸ್ಯೆಗಳನ್ನು ಗುರುತಿಸುವುದನ್ನು ಕಲಿಯುವ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆ ಎಂದರೇ ಹೆಚ್ಚು ಸೂಕ್ತ. ಪಂಚರು ಸಮಸ್ಯೆಗಳನ್ನು ಹೇಗೆ ಪರಿಹರಿಸಬೇಕು ಎಂಬುದನ್ನು ಪ್ರತೀ ಸಮಸ್ಯೆಯನ್ನು ಪರಿಹರಿಸುವಾಗಲೂ ಅದರ ಸಂದರ್ಭಕ್ಕೆ ಹೊಸದಾಗಿ ಕಲಿಯುತ್ತಿರುತ್ತಾರೆ. ಯಾವುದೇ ಒಂದು ಸಮಸ್ಯೆಯ ಪರಿಹಾರ ಅಥವಾ ಸೂತ್ರೀಕರಣವು ಮತ್ತೊಂದು ಉದಾಹರಣೆಗೆ ತದ್ವತ್ತಾಗಿ ಅನ್ವಯವಾಗುವುದಿಲ್ಲವಾದ್ದರಿಂದ ಈ ಕಲಿಕೆ ನಿರಂತರವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಅದು ಸಂದರ್ಭ ಸೂಕ್ಷ್ಮತೆಯನ್ನು ಗುರುತಿಸುವ ಗುಣವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವುದರಿಂದ ಕಾನೂನಿನ ಚೌಕಟ್ಟಿನಂತೇ ಜಡವಲ್ಲ.

               ಭಾರತೀಯ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ನ್ಯಾಯ ತೀರ್ಮಾನ ಪದ್ಧತಿಯನ್ನು ಇಲ್ಲ ಸಲ್ಲದ ನೆಪಗಳನ್ನು ಹೇಳಿ ಕಡೆಗಣಿಸುವ ಪೃವೃತ್ತಿಯು ನಮ್ಮ ಕಾನೂನು ತಜ್ಞರಲ್ಲಿ ಹಾಗೂ ವಿದ್ಯಾವಂತರಲ್ಲಿದೆ. ನಿಜವಾಗಿಯೂ ಅಲ್ಲಿ ಏನಿದೆ? ಅದನ್ನು ನಮ್ಮ ಪರಿಭಾಷೆಗಳಿಗೆ ಒಗ್ಗಿಸಿಕೊಂಡರೆ ಮನುಷ್ಯ ಸಂಘರ್ಷಗಳನ್ನು ಬಗೆಹರಿಸುವಲ್ಲಿ ಅದು ಯಾವ ಹೊಸ ಉಪಾಯಗಳನ್ನು ನಮಗೆ ನೀಡಬಲ್ಲದು? ಎಂಬ ಸಂಶೋಧನೆ ನಮಗಿಂದು ಅಗತ್ಯವಾಗಿದೆ. ಈ ಮೇಲಿನ ಅಂಶಗಳನ್ನು ಗಮನಿಸಿದರೆ ನಮ್ಮ ಸಾಂಪ್ರದಯಿಕ ನ್ಯಾಯ ತೀರ್ಮಾನ ಪದ್ಧತಿಗಳು ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ ಪದ್ಧತಿಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ವೈಜ್ಞಾನಿಕವಾಗಿವೆ, ಹಾಗಾಗಿ ಹೆಚ್ಚು ನ್ಯಾಯಯುತವಾಗಿವೆ, ಹಾಗೂ ಮನುಷ್ಯ ಸಂದರ್ಭಕ್ಕೆ ಸ್ಪಂದಿಸುವ ಗುಣವನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ ಎಂಬುದು ಖಚಿತವಾಗುತ್ತದೆ. ಯಾವ ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳು ಸಮಸ್ಯೆಗಳನ್ನು ವೈಜ್ಞಾನಿಕವಾಗಿ ಸೂತ್ರೀಕರಿಸಿ ಅವುಗಳನ್ನು ಪರಿಹರಿಸುವ ಮಾರ್ಗಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿವೆಯೋ ಅವು ಜಡವಾದ ಚೌಕಟ್ಟುಗಳನ್ನು ಬಳಸಿ ಸಮಸ್ಯೆಗಳನ್ನು ಪರಿಹರಿಸುವ ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳಿಗಿಂತ ಖಂಡಿತವಾಗಿಯೂ ಉತ್ತಮ ಮಾದರಿಗಳೆಂಬುದು ನಿಸ್ಸಂಶಯ. ಈ ನಿಟ್ಟಿನಿಂದ ನೋಡಿದಾಗ ಸಂಘರ್ಷ ಪರಿಹಾರದಲ್ಲಿ ನಮ್ಮ ಸಾಂಪ್ರದಯಿಕ ನ್ಯಾಯ ಪದ್ಧತಿಗಳು ಕೇವಲ ಇಂದಿನ ಭಾರತಕ್ಕೊಂದೇ ಅಲ್ಲ ಮನುಕುಲಕ್ಕೇ ಪರ್ಯಾಯ ಮಾರ್ಗಗಳನ್ನು ನೀಡುವ ಸಾಧ್ಯತೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ.

ಪ್ರಾಚೀನ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ವೈದಿಕ ಶಾಹಿಯ ವಿರುದ್ಧ ಆಗಾಗ ಪ್ರತಿಭಟನೆಗಳು ನಡೆದಿವೆ ಎನ್ನಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅವೆಂದರೆ ಬೌದ್ಧ, ಜೈನ, ಚಾರ್ವಾಕ, ವೀರಶೈವ, ಇತ್ಯಾದಿ. ಈ ಪ್ರತಿಭಟನೆಗಳಿಗೆಲ್ಲ ಕೆಲವು ಸಾಮಾನ್ಯ ಲಕ್ಷಣಗಳನ್ನೂ ಆರೋಪಿಸಲಾಗಿದೆ. ಆದರೆ ಈ ಲಕ್ಷಣಗಳೆಲ್ಲವೂ ಯುರೋಪಿನ ಪ್ರೊಟೆಸ್ಟಾಂಟ್ ಚಳವಳಿಗೆ ಆರೋಪಿಸಿದ ಲಕ್ಷಣಗಳಾಗಿವೆ. ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಗುರುತಿಸಲಾಗಿರುವ ಈ ಮೇಲಿನ ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳು ಅವುಗಳಿಗೆ ಹೊಂದುವುದಿಲ್ಲ.

ನಾನು ಜಾತಿ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಕಥೆಯು ನಿಜವಲ್ಲವೆಂದು ಹೇಳಿದಾಗಲೆಲ್ಲ ಅದನ್ನು ಆಕ್ಷೇಪಿಸುವವರು ಹಾಕಿದ ಒಂದು ಪ್ರಶ್ನೆ ಇದು: ’ಹಾಗಾದರೆ ಬುದ್ಧ ಬಸವ ಇವರೆಲ್ಲ ಹೋರಾಡಿದ್ದು ಜಾತಿ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ವಿರುದ್ಧವೇ ಅಲ್ಲವೆ?’ ಅಂದರೆ ಜಾತಿ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಕಥೆಯ ಜೊತೆಗೇ ಅನಿವಾರ್ಯವಾಗಿ ನಂಬಿಕೊಳ್ಳಲೇಬೇಕಾದ ಎರಡನೆಯ ಕಥೆಯೇ ಈ ಚಳವಳಿಗಳ ಕಥೆ. ಜಾತಿ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಕಥೆಯನ್ನು ಸಮರ್ಥಿಸುವವರಿಗೆ ಈ ಎರಡನೆಯ ಕಥೆಯು ಒಂದು ನಿರ್ಣಾಯಕ ಆಧಾರವಾಗಿದೆ ಎಂಬುದು ಸ್ಪಷ್ಟ. ಆದರೆ ಈ ವಾದವು ಪ್ರಯೋಜನವಿಲ್ಲ. ಏಕೆಂದರೆ ಬುದ್ಧ ಬಸವ ಇವರದೆಲ್ಲ ಜಾತಿವಿರೋಧಿ ಚಳವಳಿ ಎನ್ನಬೇಕಾದರೆ ನೀವು ಜಾತಿ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಇತ್ತೆಂಬುದನ್ನು ಒಪ್ಪಿಕೊಳ್ಳಲೇ ಬೇಕು. ಜಾತಿ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಇತ್ತೆಂದು ಒಪ್ಪಿಕೊಳ್ಳಲು ನಿಮಗೆ ಹೇಗೆ ಸಾಧ್ಯ? ಜಾತಿವಿರೋಧೀ ಚಳವಳಿಗಳು ನಡೆದಿದ್ದವು ಎಂಬ ಕಥೆಯನ್ನು ನಂಬಬೇಕು. ಅಂದರೆ ಈ ವಾದವನ್ನು ಹಿಡಿದು ಹೋದರೆ ನೀವು ಗಾಣದ ಸುತ್ತ ಸುತ್ತುತ್ತಿರುವ ಕೋಣನಂತೆ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದ ಜಾಗಕ್ಕೇ ಮತ್ತೆ ಮತ್ತೆ ಬರುತ್ತಿರುತ್ತೀರಿ. ಮುಂದೆ ಹೋಗುವುದಿಲ್ಲ. ನೂರಾರು ವರ್ಷಗಳಿಂದ ಭಾರತೀಯ ಸಮಾಜದ ಕುರಿತ ಅಧ್ಯಯನಗಳು ಜಾತಿ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಕಥೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಈ ಕೆಲಸವನ್ನೇ ಮಾಡಿವೆ ಎಂಬುದು ನನ್ನ ವಾದ.

               ಈ ಮೇಲಿನ ಎರಡೂ ಕಥೆಗಳು ಹುಟ್ಟಿದ್ದು ಐತಿಹಾಸಿಕ ಆಕಸ್ಮಿಕವಂತೂ ಅಲ್ಲ. ಅವೆರಡೂ ಒಂದೇ ನಾಣ್ಯದ ಎರಡು ಮುಖಗಳಂತೇ ವಸಾಹತು ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಚಲಾವಣೆಗೆ ಬಂದಿವೆ. ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯರು ಭಾರತೀಯ ಸಮಾಜವನ್ನು ವರ್ಣಿಸುವಾಗ ಅದನ್ನು ಅರ್ಥ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು ಅವರಿಗಿದ್ದ ಹಿನ್ನೆಲೆಯೆಂದರೆ ಕ್ಯಾಥೋಲಿಕ್ ಹಾಗೂ ಪ್ರೊಟೆಸ್ಟಾಂಟ್ ಚರ್ಚುಗಳು. ಯುರೋಪಿನಲ್ಲಿ ರೋಮನ್ ಕ್ಯಾಥೋಲಿಕ್ ಚರ್ಚು ಮಧ್ಯಕಾಲದಲ್ಲಿ ತರತಮಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಒಂದು ರೀತಿಯ ಕಟ್ಟುನಿಟ್ಟಿನ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಬೆಳೆಸಿಕೊಂಡು ಬಂದಿತ್ತು. ಇಂಥ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಮೂಲಕವೇ ಅದು ರಾಜಕೀಯ, ಸಾಮಾಜಿಕ ಸಂಸ್ಥೆಗಳ ಮೇಲೆ ಹಾಗೂ ಆ ಮೂಲಕ ಜನರ ಮೇಲೆ ತನ್ನ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿತ್ತು. ೧೬ನೆಯ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಈ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ವಿರುದ್ಧ ಬಂಡಾಯವೊಂದು ಹುಟ್ಟಿತು. ಅದೇ ಪ್ರೊಟೆಸ್ಟಾಂಟ್ ಚಳವಳಿ. ಇದು ಮಾರ್ಟಿನ್ ಲೂಥರ್ ಎಂಬವನ ನೇತೃತ್ವದಲ್ಲಿ ನಡೆಯಿತು. ಆತನು ಕ್ಯಾಥೋಲಿಕ್ ಪ್ರೀಸ್ಟ್‌ಗಳು ಪವಿತ್ರಗ್ರಂಥವನ್ನು ತಪ್ಪಾಗಿ ನಿರೂಪಿಸಿ ಮೂಢ ಆಚರಣೆಗಳನ್ನು ಹಾಗೂ ತರತಮಗಳನ್ನು ರೂಢಿಸಿದ್ದಾರೆ ಎಂದು ಆರೋಪಿಸಿದನು ಹಾಗೂ ಇಂಥ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಿಂದ ಭ್ರಷ್ಟಗೊಂಡ ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯಾನಿಟಿಯನ್ನು ಶುದ್ಧಗೊಳಿಸುವ ಪ್ರಯತ್ನ ನಡೆಸಿದನು. ತರತಮಗಳಿಲ್ಲದೇ ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಸಮಾನವಾಗಿ ಲಭ್ಯವಾಗುವಂತೆ ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯಾನಿಟಿಯನ್ನು ರೂಪಿಸಿದನು.

               ಪ್ರೊಟೆಸ್ಟಾಂಟ್ ಚಳವಳಿ ಯನ್ನು ವರ್ಣಿಸುವಾಗ ರಿಲಿಜನ್ನಿನಲ್ಲಿದ್ದ ಶ್ರೇಣೀಕರಣವನ್ನು ತೊಡೆದು ಅದನ್ನು ಜನಸಾಮಾನ್ಯರಿಗೆ ತಲುಪಿಸುವ ಕಲ್ಪನೆ ಅದರಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಇದಕ್ಕೆ ದೃಷ್ಟಾಂತವಾಗಿ ಈ ಮುಂದಿನ ಘಟನೆಗಳು ಬರುತ್ತವೆ: ೧. ತಮ್ಮ ಅಜ್ಞಾನ ಹಾಗೂ ಸ್ವಾರ್ಥದಿಂದ ರಿಲಿಜನ್ನನ್ನು ಏಕಸ್ವಾಮ್ಯವನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಿಕೊಂಡ ಪ್ರೀಸ್ಟ್ ಎಂಬ ಮಧ್ಯವರ್ತಿ ವರ್ಗವನ್ನು ಅಲ್ಲಗಳೆದು ಕ್ರೈಸ್ತರೆಲ್ಲರಿಗೂ ರಿಲಿಜನ್ನಿನಲ್ಲಿ ಸಮಾನವಾಗಿ ಅಧಿಕಾರವಿದೆ ಎಂದು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸಿದ್ದು. ೨. ಇಂಥ ತರತಮದ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಎತ್ತಿಹಿಡಿದ ಚರ್ಚು ಎಂಬ ಸಂಸ್ಥೆಯನ್ನು ನಿರಾಕರಿಸಿದ್ದು. ೩. ಎಲ್ಲಾ ಕ್ರೈಸ್ತರೂ ಪ್ರೀಸ್ಟ್‌ಗಳೇ ಹಾಗೂ ಎಲ್ಲಾ ಕ್ರೈಸ್ತರೂ ಚರ್ಚುಗಳೇ ಎಂಬುದಾಗಿ ಪ್ರತಿಪಾದಿಸಿದ್ದು. ಏಕೆಂದರೆ ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬನಲ್ಲೂ ಗಾಡ್ ರಚಿಸಿದ ಸೋಲ್ ಎಂಬ ಅಂಗವಿದೆ. ಅದರ ಮೂಲಕ ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬನಿಗೂ ಗಾಡ್‌ನದೇ ಒಂದು ರೂಪವಾದ ಹೋಲಿ ಸ್ಪಿರಿಟ್‌ನ ಅನುಭವ ಸಾಧ್ಯವಿದೆ. ೪. ದೇವವಾಣಿಯಾದ ಬೈಬಲ್ಲನ್ನು ರೋಮನ್ ಕ್ಯಾಥೋಲಿಕ್ ಚರ್ಚಿನ ಪುರೋಹಿತ ಭಾಷೆಯಾದ ಲ್ಯಾಟಿನ್ನಿನಿಂದ ಜನಸಾಮಾನ್ಯರ ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಭಾಷೆಗೆ ತರ್ಜುಮೆ ಮಾಡಿದ್ದು.

               ಇದರ ಜೊತೆಗೇ ರಿಲಿಜನ್ನು ಭ್ರಷ್ಟಗೊಂಡ ಹಾಗೇ ಅದನ್ನು ಸುಧಾರಿಸಿ ಶುದ್ಧರೂಪಕ್ಕೆ ತರುವ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆ ಕೂಡ ಅದರ ಒಂದು ನಿಯಮವಾಗಿದೆ ಎಂಬ ಕಥೆ ಪ್ರೊಟೆಸ್ಟಾಂಟರ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟಿಕೊಂಡಿತು. ಯುರೋಪಿನ ಬುದ್ಧಿಜೀವಿಗಳೆಲ್ಲರೂ ಅದನ್ನು ಸತ್ಯವೆಂಬುದಾಗಿ ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡಿದ್ದರು. ಅಂದರೆ ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯರ ಪ್ರಕಾರ ರಿಲಿಜನ್ನಿನ ಭ್ರಷ್ಟತೆ ಹಾಗೂ ಅದರ ಸುಧಾರಣೆಯ ಕಲ್ಪನೆಗಳು ಒಂದನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ಇನ್ನೊಂದು ಇರಲಿಕ್ಕೆ ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ಈ ಹಿನ್ನೆಲೆಯನ್ನಿಟ್ಟುಕೊಂಡು ಭಾರತದ ಕುರಿತ ಅಧ್ಯಯನಗಳು ನಡೆದವು. ಹಿಂದೂಯಿಸಂ ಅನ್ನು ಅವರು ಕ್ಯಾಥೋಲಿಕ್ ಚರ್ಚಿನ ಮಾದರಿಯಲ್ಲಿ ಕಲ್ಪಿಸಿಕೊಂಡರು. ಕ್ಯಾಥೋಲಿಕ್ ಚರ್ಚಿನಂತೇ ಹಿಂದೂಯಿಸಂ ಕೂಡ  ಭ್ರಷ್ಟಗೊಂಡಿದೆ ಎಂದು ಅವರು ಅಂದುಕೊಂಡರು. ಕ್ಯಾಥೋಲಿಕ್ ಚರ್ಚಿನಲ್ಲಿದ್ದ ತರತಮಗಳಂತೆ  ಭಾರತದ ಜಾತಿ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಕಂಡಿತು. ಅಂದಮೇಲೆ ಕ್ಯಾಥೋಲಿಕ್ ಪ್ರೀಸ್ಟ್‌ಗಳಂತೆ ಇರುವ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಪುರೋಹಿತಶಾಹಿಯೇ ಜಾತಿವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಹುಟ್ಟುಹಾಕಿತು ಎಂಬುದು ಕೂಡ ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯರಿಗೆ ತರ್ಕಬದ್ಧವಾಗಿ ಕಂಡದ್ದರಲ್ಲಿ ಆಶ್ಚರ್ಯವೇ ಇಲ್ಲ.

               ಈ ಮೇಲಿನ ತರ್ಕದ ಪ್ರಕಾರ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ರಿಲಿಜನ್ನು ಭ್ರಷ್ಟಗೊಂಡಿದೆ ಎಂಬುದು ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯರಿಗೆ ಕಾಣಿಸಿದ ಮೇಲೆ ಅದನ್ನು ಸುಧಾರಿಸುವ ಪ್ರಯತ್ನಗಳೂ ಕಾಣಿಸಲೇ ಬೇಕು. ಬುದ್ಧ ಹಾಗೂ ಬಸವರ ಕುರಿತು ಆಧುನಿಕ ವಿದ್ವಾಂಸರ ಬರವಣಿಗೆಗಳ ಜಾಡನ್ನು ಹಿಡಿದು ಅವುಗಳ ಮೂಲದ ಕಡೆ ಹೋಗಿ. ನಿಮಗೇನು ಕಾಣಿಸುತ್ತದೆ?  ಅದು ೧೯ನೆಯ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗುತ್ತದೆ. ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ ವಿದ್ವಾಂಸರು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಕೂಡ ಮಾರ್ಟಿನ್ ಲೂಥರನಂಥ ಸುಧಾರಕರು ಇರುವ ವಿಷಯವನ್ನು ಬೆಳಕಿಗೆ ತಂದರು. ಇವರ ಹೆಸರೇ ಬುದ್ಧ ಮತ್ತು ಬಸವ. ಇಲ್ಲಿನ ಬೌದ್ಧ ಹಾಗೂ ವಚನ ಸಾಹಿತ್ಯಗಳು ಬ್ರಾಹ್ಮಣರ ಭಾಷೆಯಾದ ಸಂಸ್ಕೃತದಲ್ಲಿ ಇರಲಿಲ್ಲ, ಬದಲಾಗಿ ಬೇರೆ ಬೇರೆ ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಭಾಷೆಯಲ್ಲೇ ಇದ್ದವು. ಅವು ಬ್ರಾಹ್ಮಣರ ಹಾಗೂ ಅವರ ಆಚರಣೆಗಳ ಕುರಿತು ವಿಮರ್ಶೆಯನ್ನು ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದವು ಹಾಗೂ ಅವು ಬ್ರಾಹ್ಮಣರ ವರ್ಣ ಕಲ್ಪನೆಗಿಂತ ಭಿನ್ನವಾದ ಮಾರ್ಗವನ್ನು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸುವ ಸಂಗತಿ ಅವರಿಗೆ ಕುತೂಹಲ ಹುಟ್ಟಿಸಿತು. ಹಾಗೂ ಈ ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳಲ್ಲಿ ವರ್ಣ ಜಾತಿಗಳ ಭೇದವನ್ನು  ಕಡೆಗಣಿಸಲಾಗಿತ್ತಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲ, ಅವನ್ನು ಮೋಕ್ಷ ಸಾಧನೆಗೆ ಒಂದು ಅಡ್ಡಿ ಎಂಬಂತೇ ಕೂಡ ಪ್ರತಿಪಾದಿಸಿದ್ದರು.  ಆದರೆ ಬ್ರಾಹ್ಮಣರ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಪರಂಪರೆಗಳೂ ಇಂಥ ಪ್ರತಿಪಾದನೆಗಳನ್ನು ಮಾಡುತ್ತವೆ ಎಂಬುದರ ಕುರಿತು ಅವರು ಅದೇಕೋ ಲಕ್ಷ್ಯ ಕೊಡಲಿಲ್ಲ.               

               ಹಾಗಾಗಿ ಭ್ರಷ್ಟಗೊಂಡ ಹಿಂದೂಯಿಸಂಅನ್ನು ಶುದ್ಧಗೊಳಿಸಲು ಹುಟ್ಟಿದ ಭಾರತೀಯ ಪ್ರೊಟೆಸ್ಟಾಂಟ್ ಮತಗಳಂತೇ ಈ ಎರಡೂ ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳೂ ಕಾಣಿಸಿದವು. ಆವುಗಳ ಸಾಹಿತ್ಯದಲ್ಲಿ ಯಾವ್ಯಾವುದು ಈ ಮೇಲಿನ ಚೌಕಟ್ಟಿಗೆ ಅರ್ಥಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಕಾಣಿಸಿತೊ ಅವನ್ನೆಲ್ಲ ಈ ಕಥೆಗೆ ಆಧಾರವೆಂಬಂತೆ ಹೆಕ್ಕಿಕೊಳ್ಳಲಾಯಿತು. ಯಾವ್ಯಾವುದು ಅರ್ಥವಾಗಲಿಲ್ಲವೊ ಅಥವಾ ಈ ಪ್ರೊಟೆಸ್ಟಾಂಟ್ ಕಥೆಗೆ ಹೊಂದಲಿಲ್ಲವೊ ಅಂಥ ಹೇಳಿಕೆಗಳನ್ನು ಉಪೇಕ್ಷಿಸಿ ಗೌಣ ಮಾಡಲಾಯಿತು. ಬೌದ್ಧ, ಜೈನ ಹಾಗೂ ವಚನ ಚಳವಳಿಗಳ ಇತಿಹಾಸದ ಚೌಕಟ್ಟು ಹುಟ್ಟಿದ್ದು ಹೀಗೆ. ಅದನ್ನೇ  ಸತ್ಯವೆಂಬುದಾಗಿ ನಾವು ದಾಟಿಸಿಕೊಂಡು ಬಂದಿದ್ದೇವೆ. ಈ ಯಾವ ಕಥೆಗಳಿಗೂ ಇನ್ನೂರು ವರ್ಷಗಳಿಗಿಂತಲೂ ಹಿಂದಿನ ಇತಿಹಾಸವಿಲ್ಲ. ಅಂದರೆ ಅವು ಮೂಲತಃ ಪ್ರೊಟೆಸ್ಟಾಂಟ್ ಚಳವಳಿ ಯ ಅವತಾರಗಳಾಗಿಯೇ ಜನ್ಮ ತಳೆದಿವೆ. ಹಾಗೂ ಆ ಉದ್ದೇಶವನ್ನು ಕಳಚಿದರೆ ಈ ಕಥೆಗಳು ಅರ್ಥ ಕಳೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ. 

                              ಆದರೆ ಈ ಮೇಲಿನ ಎರಡೂ ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳೂ ಈ ಚೌಕಟ್ಟಿಗೆ ಹೊಂದಲಿಕ್ಕೆ ಅವು ನಿಜವಾಗಿಯೂ ಪ್ರೊಟೆಸ್ಟಾಂಟ್ ಚಳವಳಿ ಗಳಾಗಿದ್ದರೆ ತಾನೆ? ಹಾಗಾಗಿ ಸಹಜವಾಗಿ ಸಮಸ್ಯೆಗಳೂ ಹುಟ್ಟಿಕೊಂಡವು ಹಾಗೂ ಸಮಜಾಯಿಷಿಗಳೂ ರಾಶಿಬಿದ್ದವು. ಒಂದು ಮುಖ್ಯವಾದ ಸಮಸ್ಯೆಯೆಂದರೆ ಇವರು ಕಟ್ಟಿಕೊಂಡ ಈ ಚಳವಳಿ ಗಳ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಮಾದರಿಗೂ ಇಂದಿನ ಬೌದ್ಧ ಅಥವಾ ಲಿಂಗಾಯತ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಪ್ರಚಲಿತದಲ್ಲಿರುವ ಆಚರಣೆಗಳಿಗೂ ಅರ್ಥಾರ್ಥ ಸಂಬಂಧವೇ ಕಾಣಲಿಲ್ಲ. ಅಂದರೆ ದೇವಾಲಯ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು, ಮೂರ್ತಿಪೂಜೆ, ಜಾತಿಭೇದ, ಪುರೋಹಿತಶಾಹಿ, ಮೂಢಾಚಾರಗಳು ಎಂಬುದಾಗಿ ಹಿಂದೂಯಿಸಂನಲ್ಲಿ ಏನೇನನ್ನು ಗುರುತಿಸಿದ್ದರೊ ಅದೆಲ್ಲ ಅವರಿಗೆ ಇಂದಿನ ಬೌದ್ಧ ಹಾಗೂ ಲಿಂಗಾಯತ ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳಲ್ಲಿ ಢಾಳಾಗಿಯೇ ಕಂಡುಬಂದಿತು. ಅದನ್ನು ವಿವರಿಸುವ ಸಲುವಾಗಿ ಮತ್ತೊಂದು ಕಥೆಯನ್ನು ಕಟ್ಟಲಾಯಿತು. ಅದೆಂದರೆ ಅವು ಮೊದಲು ಶುದ್ಧವಾದ ರಿಲಿಜನ್ನುಗಳಾಗಿದ್ದು ಕಾಲಾಂತರದಲ್ಲಿ ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟಿದ ಪುರೋಹಿತಶಾಹಿಗಳಿಂದ ಭ್ರಷ್ಟಗೊಂಡವು. ಅಲ್ಲೂ ಪುರೋಹಿತಶಾಹಿಯೇ ಅಪರಾಧಿಯಾಗಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಗಮನಿಸಿ. ಅಂದರೆ ಈ ಚಳವಳಿಗಳ ನೈಜತೆಯನ್ನು ಪರೀಕ್ಷಿಸೋಣವೆಂದರೆ ಅವು ಈಗ ಭ್ರಷ್ಟವಾಗಿ ಹೋಗಿರುವುದರಿಂದ ಈ ಭೂಮಿಯ ಮೇಲೆ ತಮ್ಮ ವಾದಕ್ಕೆ ಸಾಕ್ಷಿಗಳು ಇಲ್ಲವೇ ಇಲ್ಲ ಎಂಬ ಪರಿಸ್ಥಿತಿ ನಿರ್ಮಾಣವಾಯಿತು.

               ಹಾಗಾಗಿ ಈ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಚಳವಳಿ ಗಳನ್ನು ಹಾಗೂ ಅವುಗಳ ತತ್ವಗಳನ್ನು ಕುರಿತು ತಿಳಿಯಲು ಅವುಗಳ ಸಾಹಿತ್ಯವನ್ನು ಆಧರಿಸುವುದೊಂದೇ ಮಾರ್ಗ. ಮೊದಲನೆಯದಾಗಿ ಅವುಗಳ ಭಾಷೆ. ಅವರು ಜನಸಾಮಾನ್ಯರಿಗೆ ತಿಳಿಯಲೆಂದು ಪಾಲಿ ಮತ್ತು ಕನ್ನಡಗಳಲ್ಲಿ ಬರೆದರು ಹಾಗೂ ಅವರು ಸಂಸ್ಕೃತವನ್ನು ಹಾಗೂ ಹಿಂದೂಯಿಸಂನ ಡಾಕ್ಟ್ರಿನ್ನುಗಳನ್ನು ನಿರಾಕರಿಸಿದರು ಎಂಬುದಾಗಿ ಈ ಇತಿಹಾಸ ಹೇಳುತ್ತದೆ. ಈ ಹೇಳಿಕೆಯ ಮೂಲ ಕೂಡ ಯುರೋಪಿನ ಪ್ರೊಟೆಸ್ಟಾಂಟ್ ಚಳವಳಿಯ ಇತಿಹಾಸವೇ. ಏಕೆಂದರೆ ಬೈಬಲ್ಲನ್ನು ಲ್ಯಾಟಿನ್ನಿನಿಂದ ದೇಶೀ ಭಾಷೆಗಳಿಗೆ ತರ್ಜುಮೆ ಮಾಡುವ ಹಾಗೂ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಮರು ನಿರೂಪಿಸುವ ಕೆಲಸವು ಪ್ರೊಟೆಸ್ಟಾಂಟ್ ಚಳವಳಿಯ ಪ್ರಮುಖ ನಡೆಯಾಗಿತ್ತು. ಆದರೆ ಇಲ್ಲೊಂದು ಎಡವಟ್ಟಾಯಿತು: ಪ್ರೊಟೆಸ್ಟಾಂಟ ಸಂತರು ಕೇವಲ ಲ್ಯಾಟಿನ್ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿದ್ದ ಕ್ರೈಸ್ತರ ಏಕೈಕ ಪವಿತ್ರಗ್ರಂಥವನ್ನು ಅನುವಾದಿಸಿ ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಜನತೆಗೆ ನೀಡಿದರು. ಆ ಮೂಲಕ ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯಾನಿಟಿಯನ್ನು ಜನಸಾಮಾನ್ಯರಿಗೆ ತಲುಪಿಸಿದರು. ಆದರೆ ಪವಿತ್ರ ಗ್ರಂಥ, ದೇವವಾಣಿ, ಇತ್ಯಾದಿಗಳ ಕಲ್ಪನೆಯೇ ಇಲ್ಲದ ಈ ಭಾರತೀಯ ಸಂತರು ತಮ್ಮ ದರ್ಶನವನ್ನೇ ಜನರಿಗೆ ತಿಳಿಸಿದರೇ ವಿನಃ ವೇದಗಳನ್ನಾಗಲೀ, ಇತರ ಯಾವುದೇ ಸಂಸ್ಕೃತ ಗ್ರಂಥಗಳನ್ನಾಗಲೀ ಅನುವಾದಿಸಲಿಲ್ಲ. ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಇದರಿಂದ ಹಿಂದೂಯಿಸಂ ಹೇಗೆ ಜನಸಾಮಾನ್ಯರ ಬಳಿ ಬಂತು ಎಂಬುದು ಸ್ಪಷ್ಟವಿಲ್ಲ. ಒಂದೆಡೆ ಈ ಸಂತರು ಹಿಂದೂಯಿಸಂ ವಿರುದ್ಧ ಪ್ರತಿಭಟಿಸಿದರು ಎನ್ನುತ್ತ ಮತ್ತೊಂದೆಡೆ ಅವರು ಬ್ರಾಹ್ಮಣರು ಮುಚ್ಚಿಟ್ಟಿದ್ದ ಹಿಂದೂ ಡಾಕ್ಟ್ರಿನ್ನುಗಳನ್ನು ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಭಾಷೆಗಳಲ್ಲಿ  ಶೂದ್ರರಿಗೆ ತಲುಪಿಸಿದರು ಎನ್ನುವುದೇ ಒಂದು ವಿರೋಧಾಭಾಸ. ಅಂದರೆ ಈ ಪ್ರೊಟೆಸ್ಟಾಂಟ್ ಕಥೆಯು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಗೊಂದಲಗಳ ಗೂಡಾಗಿ ಅವತರಿಸಿದ್ದಂತೂ ಸುಳ್ಳಲ್ಲ.  

               ಇದಕ್ಕೂ ಮುಖ್ಯವಾದ ವಿಷಯವೆಂದರೆ, ಬುದ್ಧ ಹಾಗೂ ಬಸವರು ಅಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಅನ್ವೇಷಕರು ಎಂಬ ವಿಷಯವನ್ನು  ಗೌಣಮಾಡಿ ಆಧುನಿಕ ಸಮಾಜ ಸುಧಾರಕರ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಚಿತ್ರಿಸುವುದು. ಅವರ ಹೋರಾಟದ ಗುರಿಯೇ ಜಾತಿಯನ್ನು ವಿನಾಶ ಮಾಡುವುದು, ಅವರ ಗುರಿ ಈಗಿನ ಸೋಶಿಯಲಿಸಂ ಅಥವಾ ಕಮ್ಯುನಿಸಂ ಥರ ಸಮಾನತೆಯ ತಳಹದಿಯ ಮೇಲೆ ಇರುವ ಒಂದು ಸಮಾಜದ ಸ್ಥಾಪನೆ ಎಂಬ ವಿಚಾರ ಇಂದಿನ ವಿದ್ಯಾವಂತರ ತಲೆಯಲ್ಲಿ ಗಟ್ಟಿಯಾಗಿ ಕುಳಿತಿದೆ.  ಈ ಕೆಲಸಕ್ಕೆಂದೇ ಪಾಲಿ ಹಾಗೂ ವಚನ ಸಾಹಿತ್ಯದಿಂದ ಕೆಲವೇ ಕೆಲವು ಸಾಲುಗಳನ್ನು ಆಯ್ದು, ಅವುಗಳ ತಲೆಬುಡಗಳನ್ನು ಮುರಿದು, ಸಂದರ್ಭವನ್ನು ಸುಲಿದು ಸಿದ್ಧಪಡಿಸಿ ಇಡಲಾಗಿದೆ. ಬಹುತೇಕರು ಈ ಸಿದ್ಧ ವಾಕ್ಯಗಳನ್ನೇ ಉಪಯೋಗಿಸಿ ಯಾವುದೇ ಓದಿನ ಸಹಾಯವಿಲ್ಲದೇ ಅಧಿಕಾರಯುತವಾಗಿ ಮಾತನಾಡಬಲ್ಲರು. ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಬುದ್ಧನು ವರ್ಣ ಕಲ್ಪನೆಯ ವಿರೋಧಿ ಎನ್ನಲಾಗುತ್ತದೆ, ಆದರೆ ಅವನು ವರ್ಣ ಕಲ್ಪನೆಗೆ ತನ್ನದೇ ನಿರೂಪಣೆಯನ್ನು ಕೊಟ್ಟು ಕ್ಷತ್ರಿಯ ವರ್ಣವೇ ವರ್ಣಗಳಲ್ಲಿ ಮೇಲು ಎಂಬುದಾಗಿ ಕೆಲವೆಡೆ ಹೇಳುತ್ತಾನೆ. ಅದೇ ರೀತಿ ಅವನು ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಪುರೋಹಿತಶಾಹಿಯನ್ನು ನಾಶಮಾಡಲಿಕ್ಕಾಗಿ ಪಣತೊಟ್ಟನು ಎನ್ನಲಾಗುತ್ತದೆ. ಆದರೆ ಪಾಲಿ ಗ್ರಂಥಗಳಲ್ಲಿ ನಾವು ಕಾಣುವುದೇನು? ನಿಜವಾದ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಹೇಗಿರಬೇಕು, ಹೇಗಿರಬಾರದು ಎಂಬ ಜಿಜ್ಞಾಸೆಯನ್ನು ಬುದ್ಧ ನಡೆಸುತ್ತಾನೆ.  ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಪುರೋಹಿತಶಾಹಿಯನ್ನು ನಾಶಮಾಡಲು ಹೊರಟವರು ಹೀಗೇಕೆ ಹೇಳುತ್ತಾರೆ? ಸೊಳ್ಳೆಯನ್ನು ಹೊಡೆಯಲು ಹೊರಟವರು ನಿಜವಾದ ಸೊಳ್ಳೆ ಹೇಗಿರಬೇಕು ಎಂದು ಜಿಜ್ಞಾಸೆ ನಡೆಸುತ್ತಾರೆಯೆ?

               ಇನ್ನು ವಚನ ಸಾಹಿತ್ಯಕ್ಕೆ ಬಂದರೆ ಜಾತಿಯ ವಿಷಯವನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುವ ಐದಾರು ವಚನಗಳನ್ನೇ ಮತ್ತೆ ಮತ್ತೆ ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ. ಒಟ್ಟೂ ಪ್ರಕಟವಾಗಿರುವ ವಚನಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ೨೧೭೮೮. ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ೭೨ ವಚನಗಳು, ಅಂದರೆ ಶೇಕಡಾ ೦.೩೩ ವಚನಗಳು ಮಾತ್ರವೇ ಜಾತ್ಯಭಿಮಾನವನ್ನು ಹಾಗೂ ಆಚರಣೆಗಳನ್ನು ಖಂಡಿಸುತ್ತವೆ. ಈ ಖಂಡನೆಯಾದರೂ  ಜಾತಿ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ವಿರೋಧ ಹೇಗಾಗುತ್ತದೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಯಾರೂ ವಿಶ್ಲೇಷಿಸಿ ತೋರಿಸಿಲ್ಲ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಇಂದಿನ ಶಿಕ್ಷಕರ ಮೌಢ್ಯವನ್ನು ಹಾಗೂ ಅವ್ಯವಹಾರಗಳನ್ನು ನಾವು ಖಂಡಿಸಿದರೆ ನಾವು ಶಿಕ್ಷಣ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ವಿನಾಶಕ್ಕಾಗಿ ಚಳುವಳಿ ಮಾಡಿದಂತಾಗುತ್ತದೆಯೆ? ಇಂಥ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳು ಹಾಗೇ ಉಳಿಯುತ್ತವೆ. ಅದಕ್ಕಿಂತ ಮುಖ್ಯ ಪ್ರಶ್ನೆಯೆಂದರೆ ಉಳಿದ ೨೧೭೧೬ ವಚನಗಳು ಏನನ್ನು ಹೇಳುತ್ತಿವೆ ಎಂಬುದು ಈ ಇತಿಹಾಸಕ್ಕೆ ಏಕೆ ಬೇಡವಾಗಿದೆ ಎಂಬುದು. ಇವೆಲ್ಲ ಯಾರಾದರೂ ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಬಲ್ಲ ತೀರ ಸರಳವಾದ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳು ಎಂಬುದಾಗಿ ಭಾವಿಸಿದ್ದೇನೆ.