Balu

ಇಂದಿನ ಕೆಲವು ಚರ್ಚೆಗಳ ವರಸೆ ಹೀಗಿದೆ: ಒಂದೆಡೆ ನಾವು ಜಾಗತೀಕರಣವನ್ನು ತಡೆಯಬೇಕು ಏಕೆಂದರೆ ನಮ್ಮ ಪಾರಂಪರಿಕ ಜೀವನಕ್ರಮವನ್ನು ಅದು ನಾಶಮಾಡಿಬಿಡುತ್ತದೆ ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ. ಆದರೆ ಹಾಗೆ ಹೇಳುವವರೇ ಮತ್ತೊಂದೆಡೆ ನಮ್ಮ ಪಾರಂಪರಿಕ ಜೀವನಕ್ರಮವೇ ಸರಿಯಿಲ್ಲ, ಅದು ಜಾತಿ ವ್ಯವಸ್ಥೆ, ಪುರೋಹಿತಶಾಹಿ ಹಾಗೂ ಮೂಢನಂಬಿಕೆಗಳಿಂದ ತುಂಬಿದೆ ಎಂದೂ ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. ಹಾಗಾದರೆ ಅವರು ಬಯಸುವ ಪಾರಂಪರಿಕ ಜೀವನಕ್ರಮದ ಸ್ವರೂಪವೇನು ಎಂಬುದನ್ನು ಯಾರೂ ಸ್ಪಷ್ಟಪಡಿಸುವ ಗೋಜಿಗೆ ಹೋಗುತ್ತಿಲ್ಲ. ಇದಕ್ಕೆ ವಿವರಣೆಯನ್ನು ನೀಡಲು ಬಯಸುವವರಲ್ಲಿ ಕೆಲವರು ಗಾಂಧೀಜಿಯವರನ್ನು ಆಧರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಅವರ ಸರಳ ಹಾಗೂ ಸ್ವಾವಲಂಬನೆಯ ಜೀವನ ಕಲ್ಪನೆ. ಗ್ರಾಮ ಸ್ವರಾಜ್ಯ ಕಲ್ಪನೆಯನ್ನು ಇಟ್ಟುಕೊಂಡು ವಿವರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಆದರೆ ಉಳಿದವರು ಇಂಥ ಪರ್ಯಾಯಗಳನ್ನೇನೂ ಸೂಚಿಸುವುದಿಲ್ಲ. ಸರಳ ಜೀವನವನ್ನು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸುವದರಲ್ಲಿ ಕೂಡ ಅಂಥ ಬದುಕನ್ನು ನಾವು ನೋಡುವುದಿಲ್ಲ. ಹಾಗಾಗಿ ಇವರು ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾಗಿ ಯಾವ ಪಾರಂಪರಿಕ ಜೀವನ ಪದ್ಧತಿಯನ್ನು ಉದ್ದೇಶಿಸಿದ್ದಾರೆ ಎನ್ನುವುದು ನಮಗೆ ಅರ್ಥವಾಗದೇ ಹೋಗುತ್ತದೆ.

ಅದೇ ರೀತಿ ಒಂದೆಡೆ ನಮ್ಮ ಜಾನಪದ ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಹಾಗೂ ಕಲೆಯನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು ಏಕೆಂದರೆ ಅವುಗಳಲ್ಲೇ ನಮ್ಮ ಉಜ್ವಲ ಹಾಗೂ ಶ್ರೀಮಂತ ದೇಸೀ ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಉಳಿದುಕೊಂಡು ಬಂದಿದೆ ಎನ್ನಲಾಗುತ್ತದೆ, ಮತ್ತೊಂದೆಡೆ ಈ ಕಲೆಗಳನ್ನು ಪ್ರದರ್ಶಿಸುವವರ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಜೀವನಕ್ರಮವನ್ನು ಬದಲಾಯಿಸಬೇಕು ಅವು ಮೂಢನಂಬಿಕೆ ಹಾಗೂ ಶೋಷಣೆಯ ಪ್ರತೀಕ ಎಂದೂ ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ. ಶೋಷಣೆಯ ಪ್ರತೀಕವಾದ ಕಲೆಯನ್ನು ಏಕೆ ರಕ್ಷಿಸಿಕೊಂಡು ಬರಬೇಕು ಎಂಬುದಕ್ಕೆ ವಿವರಣೆಗಳಿಲ್ಲ ಅಥವಾ ಅವರ ಜೀವನಕ್ರಮವನ್ನು ಬದಲಾಯಿಸಿದರೆ ಅವರ ಕಲೆ ಉಳಿದುಕೊಂಡು ಬರುವುದು ಹೇಗೆ ಎನ್ನುವುದರ ಕುರಿತು ಚಿಂತನೆಗಳಿಲ್ಲ, ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಭೂತಕೋಲ, ನಾಗಮಂಡಲ, ಇತ್ಯಾದಿಗಳು, ಒಂದು ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ನೋಡಿದರೆ ಭಾರತೀಯ ಜಾನಪದ ಕಲೆ ಎಂದು ಯಾವುದನ್ನು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆಯೋ ಅದು ಭಾರತೀಯರ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಜೀವನ ಕ್ರಮ, ಕೆಲವರು ಅವುಗಳನ್ನು ಸಂಸ್ಕೃತ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣ, ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ ಮುಂತಾದ ಬಾಹ್ಯ ಪ್ರಭಾವಗಳಿಂದ ರಕ್ಷಿಸಬೇಕೆನ್ನುತ್ತಾರೆ. ಏಕೆಂದರೆ ಈ ಕಲೆಗಳಲ್ಲಿ ಶೋಷಣೆಯ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗೆ ವಿದ್ರೋಹ, ಬಂಡಾಯ, ಕ್ರಾಂತಿ, ಪ್ರತಿಸಂಸ್ಕೃತಿ ಇತ್ಯಾದಿಗಳು ದಾಖಲಾಗಿವೆ ಎನ್ನುತ್ತಾರೆ. ಆದರೆ ಈ ಜಾನಪದರ ಜೀವನ ಕ್ರಮವೇ ಬದಲಾದಾಗ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಶೋಷಣೆಗಳೂ ನಿಂತುಹೋಗುತ್ತವೆ. ಶೋಷಣೆಯೇ ನಿಂತುಹೋದ ಮೇಲೆ ಬಂಡಾಯದ ಅಗತ್ಯವಾದರೂ ಏನು? ಹಾಗಾಗಿ ಅವು ಬಾಹ್ಯ ಪ್ರಭಾವಗಳಿಗೆ ಒಳಗಾಗಿ ನಾಶವಾಗುವುದು ಒಳ್ಳೆಯದಲ್ಲವೆ? ಅಥವಾ ಶೋಷಣೆಯ ಸಾಮಾಜಿಕ ರಚನೆಗಳನ್ನು ರಕ್ಷಿಸುವ ಈ ಕಲಾ ಪ್ರಕಾರಗಳ ಪ್ರಸ್ತುತತೆಯಾದರೂ ಏನು ಎನ್ನುವುದು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗುವುದಿಲ್ಲ.

ಈ ಮೇಲಿನ ಚರ್ಚೆಗಳು ಅವಿದ್ಯಾವಂತರದಲ್ಲ ಅಥವಾ ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳ ಪರವಾಗಿ ವಾದಿಸುವವರದಲ್ಲ, ಪ್ರಗತಿಪರ ವಾದಗಳನ್ನು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡವರದ್ದು, ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ರಾಷ್ಟ್ರ, ಭಾಷೆ, ಜಾತಿ, ಉಪಜಾತಿ, ಜನಾಂಗ ಇತ್ಯಾದಿ ಗುರುತುಗಳ ರಾಜಕೀಯವು ನಮಗಿಂದು ನಿರ್ಣಾಯಕವಾಗಿದೆ ಎಂದುಕೊಂಡವರದು. ಅದರ ಜೊತೆಗೇ ಇದಕ್ಕೊಂದು ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ಹಾಗೂ ಆಧುನಿಕ ಆಯಾಮವೂ ಇದೆ. ನಮ್ಮ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಜಾನಪದ ಅಧ್ಯಯನ, ಇತಿಹಾಸ, ಪ್ರಾಕ್ತನಶಾಸ್ತ್ರ, ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಅಧ್ಯಯನ, ಮಾನವಶಾಸ್ತ್ರ ಇತ್ಯಾದಿ ವಿಷಯಗಳು ಕಳೆದ ಹಲವಾರು ದಶಕಗಳಿಂದ ಬೋಧನೆ ಹಾಗೂ ಸಂಶೋಧನೆಯ ವಿಷಯವಾಗಿವೆ. ಅಂದರೆ ನಮ್ಮ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಕಲೆ ಹಾಗೂ ಆಚರಣೆಗಳನ್ನು ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಅಧ್ಯಯನಕ್ಕೆ ಒಳಪಡಿಸುತ್ತ ಅವು ಆಧುನಿಕ ಜೀವನದ ಒಂದು ಭಾಗವಾಗಿಯೂ, ಪರಿವರ್ತಿತವಾಗಿವೆ. ನಮ್ಮ ಆಧುನಿಕ ರಾಷ್ಟ್ರ ಪ್ರಭುತ್ವಕ್ಕೆ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯೊಂದು ಮಂತ್ರದಂಡವಿದ್ದಂತೆ. ಅದು ಕೇವಲ ಸಂಪ್ರದಾಯವಾದಿಗಳಿಗೆ ಮಾತ್ರವಲ್ಲ, ಪ್ರಗತಿಪರರಿಗೂ ಅಷ್ಟೇ ಮುಖ್ಯವಾಗಿದೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಹಿಂದುತ್ವವಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲ, ಅದನ್ನು ವಿರೋಧಿಸುವ ಸೆಕ್ಯುಲರ್‌ವಾದಿಗಳೂ ಕೂಡ ತಮ್ಮ ವಿಮೋಚನಾ ಹೋರಾಟಗಳ ಗುರುತಿನ ರಾಜಕೀಯಕ್ಕೆ ಜಾನಪದ ಸಂಸ್ಕೃತಿ, ಜಾತಿ, ಬುಡಕಟ್ಟು ಸಂಸ್ಕೃತಿ, ಕೃಷಿ ಸಂಸ್ಕೃತಿ, ಉಪಸಂಸ್ಕೃತಿ, ನೆಲಮೂಲ ಸಂಸ್ಕೃತಿ, ಜಲಮೂಲ ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಇತ್ಯಾದಿ ಪರಿಭಾಷೆಗಳೆಲ್ಲ ಮುಖ್ಯ ಎಂದು ಭಾವಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಹೀಗೆ ಜಾತಿವಿನಾಶ ಹಾಗೂ ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳಿಂದ ವಿಮೋಚನೆಯನ್ನು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸುವವರಿಗೆ ಕೂಡ ಆ ಕೆಲಸಕ್ಕೆ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಅಧ್ಯಯನ ಮುಖ್ಯ ಎನ್ನಿಸುತ್ತದೆ.

ಆದರೆ ಇದೊಂದು ಸಮಸ್ಯೆಯನ್ನು ಹುಟ್ಟುಹಾಕುತ್ತದೆ. ಇವರೆಲ್ಲ ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಎಂದು ಏನನ್ನು ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ? ಇಂದು ಸಂಸ್ಕೃತಿಗಳ ಕುರಿತ ಪುಸ್ತಕಗಳನ್ನು ಗಮನಿಸಿ. ಅಲ್ಲಿರುವ ವಿಭಿನ್ನ ಅಧ್ಯಾಯಗಳು ಜನಸಮುದಾಯಗಳ ವೇಷಭೂಷಣ, ವಾಸ್ತು, ದೇವತೆಗಳು, ಪುರಾಣಗಳು, ಕಥೆ-ಹಾಡುಗಳು, ಹಬ್ಬಗಳು, ರೂಢಿಗಳು, ಕಟ್ಟಳೆಗಳು, ಮದುವೆ, ಅಂತ್ಯಸಂಸ್ಕಾರ, ಇತ್ಯಾದಿಗಳ ಕುರಿತು ವರ್ಣಿಸುತ್ತಿರುತ್ತವೆ. ಇಂಥ ಜಾತಿಗಳಿಂದ ಬಂದ ಪ್ರಗತಿಪರರಲ್ಲಿ ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಯಾವುದೊಂದಾದರೂ ಹಾಗೇ ಉಳಿದುಕೊಂಡು ಬರಬೇಕು ಎನ್ನುವ ಆಕರಾಸ್ಥೆ ಇರಲಿಕ್ಕೆ ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ಇವೆಲ್ಲವುಗಳಿಂದ ಹೊರಬರುವುದೇ ಅವರಿಗೆ ಜಾತಿಯಿಂದ ಹೊರಬರುವುದಕ್ಕೆ ಸಾಧನ. ಅಂಥ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಜಾಗತೀಕರಣದಿಂದ ಸಂಸ್ಕೃತಿ, ಪಾರಂಪರಿಕ ಜೀವನಕ್ರಮ ನಾಶವಾಗುತ್ತದೆ ಎಂದು ಅವರು ಆತಂಕ ಪಡುತ್ತಿರುವಾಗ ಮತ್ತೇನು ಉಳಿದುಕೊಳ್ಳಬೇಕೆಂದು ಆಶಿಸುತ್ತಾರೆ? ಇವರು ಸಂಸ್ಕೃತಿಗೆ ಕೊಡುವ ರೂಪವನ್ನು ಗಮನದಲ್ಲಿಟ್ಟುಕೊಂಡರೆ ಒಂದು ಜಾತಿಯ ಈ ಮೇಲಿನ ಆಚರಣೆಗಳೆಲ್ಲ ನಾಶವಾದ ಮೇಲೆಯೂ ಅದರ ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಎಂಬುದು ಉಳಿದುಕೊಳ್ಳಲಿಕ್ಕೆ ಸಾಧ್ಯವೆ? ಹಾಗಾಗಿ ನಮಗೆ ಅವರು ಏನು ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದಾರೆ ಎಂಬುದು ಅರ್ಥವಾಗುವುದಿಲ್ಲ.

ಇದಕ್ಕಿಂತಲೂ ವಿಚಿತ್ರವೊಂದಿದೆ. ಒಂದೆಡೆ ಇವರೆಲ್ಲ ಸೆಕ್ಯುಲರ್‌ವಾದಿಗಳಾಗಿ ಭಾರತೀಯ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ವೈವಿಧ್ಯತೆಯೇ ಅದರ ಸೆಕ್ಯುಲರ್ ಎಳೆಗಳನ್ನು ಬಲಪಡಿಸಿದೆ ಹಾಗಾಗಿ ಕೋಮು ಸೌಹಾರ್ದಕ್ಕಾಗಿ ಅದನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಂಡು ಬರಬೇಕೆನ್ನುತ್ತಾರೆ. ಹಿಂದುತ್ವವಾದಿಗಳು ಭಾರತೀಯ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯನ್ನು ಹಿಂದೂ ಎಂಬ ಏಕಾಕೃತಿಗೆ ಇಳಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಅದು ಅಪಾಯಕಾರಿ ಎನ್ನುತ್ತಾರೆ. ಆದರೆ ಅದೇ ವೇಳೆಗೆ ಇವರೇ ಪ್ರಗತಿಪರರಾಗಿ ಮಾತನಾಡುವಾಗ ಭಾರತದಲ್ಲಿರುವ ಜಾತಿ ಮತಗಳ ಭೇದಗಳೆಲ್ಲ ಅಳಿದು ಸರ್ವಸಮಾನತೆ ಬರಬೇಕೆನ್ನುತ್ತಾರೆ. ಹಾಗೂ ಹಿಂದುತ್ವವಾದವೆಂಬುದು ಭಾರತೀಯ ಸಮಾಜವನ್ನು ಜಾತಿಗಳ ತರತಮಗಳಲ್ಲಿ ಒಡೆಯುವ ಪುರೋಹಿತಶಾಹಿಯ ಹುನ್ನಾರ ಎಂದೂ ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. ಭಾರತೀಯ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ವೈವಿಧ್ಯತೆ ಎಂದರೆ ನಮಗೆ ಪುಸ್ತಕಗಳಲ್ಲಿ ಸಿಗುವ ಚಿತ್ರಣಗಳೇನು? ವಿಭಿನ್ನ ಪೂಜಾ ಪಂಥಗಳು, ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳು, ಜಾತಿ, ಬುಡಕಟ್ಟು ಹಾಗೂ ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳನ್ನು ಆಧರಿಸಿದ ವಿಭಿನ್ನ ವೇಷಭೂಷಣ, ಆಹಾರ, ಆಚರಣೆ ಹಾಗೂ ಜೀವನ ಪದ್ಧತಿಗಳು, ಬಹು ಸಂಸ್ಕೃತಿಯೆಂದರೆ ಇದೇ ಆಗಿದ್ದಲ್ಲಿ ಭಾರತೀಯ ಸಮಾಜವು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಸಮಾಜವಾಗಿ ಜಾತಿಮತಗಳಾಗಿ ಒಡೆದುಕೊಳ್ಳದೇ ಇದರ ಬಹುತ್ವ ಮತ್ತೆ ಹೇಗೆ ಸಿದ್ಧಿಸುತ್ತದೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಇವರು ವಿವರಿಸುವುದಿಲ್ಲ, ಅದಕ್ಕಿಂತಲೂ, ಅವರೇ ತಿಳಿಸುವಂತೆ ಅದೇ ಸಂಪ್ರದಾಯವನ್ನು ಗಟ್ಟಿಮಾಡುತ್ತಿರುವ ಪುರೋಹಿತಶಾಹಿಯು ಸೆಕ್ಯುಲರ್ ಫ್ಯಾಬ್ರಿಕ್‌ಗಳನ್ನು ಗಟ್ಟಿಮಾಡುವ ಸಾಧನವಲ್ಲವೇಕೆ ಎನ್ನುವುದೂ ತಿಳಿಯುವುದಿಲ್ಲ. ಹಾಗೂ ಈ ವೈವಿಧ್ಯತೆಗಳೆಲ್ಲವನ್ನೂ ಹಾಗೇ ಉಳಿಸಿಕೊಂಡು ಸರ್ವಸಮಾನತೆಯನ್ನು ಸಾಧಿಸುವುದೆಂದರೇನು ಎಂಬುದೂ ಹೊಳೆಯುವುದಿಲ್ಲ.

ಇಂಥ ಹೇಳಿಕೆಗಳನ್ನೆಲ್ಲ ಒಬ್ಬ ವ್ಯಕ್ತಿಯೇ ವಿಭಿನ್ನ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಮಾಡುತ್ತಿರುತ್ತಾನೆ. ಇದಕ್ಕೆ ಮುಂದಿನ ಕಾರಣಗಳಿರಬಹುದು: ೧) ಅಂಥವರಿಗೆ ನಮ್ಮ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯಲ್ಲೂ ಏನೋ ವಿಶೇಷತೆ ಹಾಗೂ ಸದ್ಗುಣಗಳು ಇವೆ ಅದನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಳ್ಳಬಾರದು ಎನ್ನಿಸುತ್ತದೆ. ಆದರೆ ವಿಷಯವನ್ನು ಸುಸಂಗತವಾಗಿ, ತರ್ಕಬದ್ಧವಾಗಿ ಮಂಡಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗುತ್ತಿಲ್ಲ. ೨) ಅಥವಾ ಭಾರತೀಯ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಕುರಿತು ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ ಚಿಂತನೆಯ ಭಿನ್ನ ಚೌಕಟ್ಟುಗಳು ಹಾಗೂ ಧೋರಣೆಗಳು ಭಿನ್ನ ಚಿತ್ರಣಗಳನ್ನು ನೀಡಿವೆ. ಅವು ಮೂಲತಃ ಒಂದಕ್ಕೊಂದು ತಾಳೆಯಾಗುವುದಿಲ್ಲ, ಹಾಗೂ ಭಾರತೀಯ ವಾಸ್ತವಕ್ಕೂ ತಾಳೆಯಾಗುವುದಿಲ್ಲ, ಹಾಗಾಗಿ ಅಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿವೆ. ಅವುಗಳ ಹಿನ್ನೆಲೆಯನ್ನು ಅರಿಯದೇ ಅನುಕೂಲ ಕಂಡಲ್ಲಿ ಬಳಸಿಕೊಂಡಾಗ ಇಂಥ ಅಸಂಬದ್ಧತೆ ಹುಟ್ಟಬಹುದು. ಒಂದು ವಿಶೇಷವೆಂದರೆ ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಮತ್ತು ಸಮಾಜದ ಕುರಿತು ತರ್ಕಬದ್ಧವಾಗಿ ಚಿಂತನೆ ನಡೆಸಬೇಕು ಎನ್ನುವವರದು ‘ಶುಷ್ಕ ಪಾಂಡಿತ್ಯ’ ‘ಒಣ ತರ್ಕ’ ಎಂದೆಲ್ಲ ಟೀಕಿಸಿ ಅದು ಒಂದು ದೋಷ ಎಂಬ ಧೋರಣೆಯನ್ನು ಕೂಡ ಇವರು ಗಟ್ಟಿಮಾಡುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಆದರೆ ಇಂಥ ಧೋರಣೆಯ ಪರಿಣಾಮ ಹೇಗಿರುತ್ತದೆ ಎಂಬುದಕ್ಕೆ ಇವು ಮೂರು ಉದಾಹರಣೆಗಳು ಅಷ್ಟೆ.

ನಾವು ಇಂದು ಓದುತ್ತಿರುವ ಬೌದ್ಧ ಮತದ ಜನಪ್ರಿಯ ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಸಮಸ್ಯೆಯಿದೆ. ಅದೆಂದರೆ ನಾವು ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯಾನಿಟಿ ಹಾಗೂ ಇಸ್ಲಾಮಿನ ಮಾದರಿಗಳನ್ನಿಟ್ಟುಕೊಂಡು ಅವುಗಳ ಲಕ್ಷಣಗಳನ್ನು ಆರೋಪಿಸಿಕೊಂಡು ಬೌದ್ಧ ಮತ ಎಂಬುದನ್ನು ಊಹಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿರುತ್ತೇವೆ. ಅಂದರೆ ಬೌದ್ಧ ಮತವನ್ನು ಒಂದು ರಿಲಿಜನ್ನು ಎಂಬುದಾಗಿ ಭಾವಿಸಿಕೊಂಡು ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ ವಿದ್ವಾಂಸರು ಮೊತ್ತಮೊದಲು ಅದನ್ನು ಅಧ್ಯಯನಕ್ಕೊಳಪಡಿಸಿದರು ಹಾಗೂ ಅವರನ್ನನುಸರಿಸಿ ಭಾರತೀಯರೂ ಇಂಥ ಅಧ್ಯಯನಗಳನ್ನು ಮುಂದುವರಿಸಿದರು.

ಬೌದ್ಧ ಮತದ ಕುರಿತು ನಮ್ಮ ಜನಪ್ರಿಯ ಇತಿಹಾಸದ ಪ್ರಕಾರ ಬುದ್ಧನು ಬುದ್ಧಿಸಂ ಎಂಬ ಒಂದು ಹೊಸ ಜಾತ್ಯತೀತ ಸಮಾಜದ ಹುಟ್ಟಿಗೆ ಕಾರಣನಾದನು. ಅವನು ಮಾಡಿದ ಉಪದೇಶಗಳು ಅವನ ಅನುಯಾಯಿಗಳ ಜೀವನವನ್ನು ನಿರ್ದೇಶಿಸುವ ನಿಯಮಗಳಾದವು. ಇಂಥ ನಿಯಮಗಳನ್ನು ತಿಳಿಸುವ ಬೌದ್ಧರ ಪವಿತ್ರ ಗ್ರಂಥವೇ ಪಾಳಿ ತ್ರಿಪಿಟಕಗಳು, ಇಂಥ ನಿಯಮಗಳಾದರೂ ಯಾವವು? ನಮಗೆ ಸದ್ಯಕ್ಕೆ ಗೊತ್ತಿರುವುದು ಒಂದೇ ಒಂದು ನಿಯಮ: ಅದೆಂದರೆ ಜಾತಿ ಭೇದವನ್ನು ನಿರಾಕರಿಸಿದ್ದು, ಅಂದರೆ ಬೌದ್ಧರ ಆಚರಣೆಗಳಲ್ಲಿ ಜಾತಿಯನ್ನಾಧರಿಸಿ ತರತಮಗಳನ್ನಾಗಲೀ, ವ್ಯತ್ಯಾಸವನ್ನಾಗಲೀ ಮಾಡುವಂತಿಲ್ಲ. ಬೌದ್ಧ ಸಂಘಗಳೆಂದರೆ ಚರ್ಚುಗಳಂತೇ. ಅವುಗಳ ಕೆಲಸ ಬೌದ್ಧರಲ್ಲದವರನ್ನು ಬೌದ್ಧ ಮತಕ್ಕೆ ಪರಿವರ್ತನೆ ಮಾಡುವುದು. ಬೌದ್ಧ ಮತದ ಜಾತ್ಯತೀತತೆಗೆ ಮನಸೋತು ವರ್ಣ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಸಾಮಾಜಿಕ ಸ್ಥಾನಮಾನಗಳನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡ ಜಾತಿಗಳೆಲ್ಲವೂ ಬೌದ್ಧರಾಗಿ ಸಮಾನತೆಯನ್ನು ಪಡೆದರು. ಈ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಬೌದ್ಧ ಮತವು ಭಾರತ ಹಾಗೂ ಪೂರ್ವ ಏಶಿಯಾದಲ್ಲೆಲ್ಲ ಜನಪ್ರಿಯತೆಯನ್ನು ಪಡೆದು ವ್ಯಾಪಿಸಿಕೊಂಡಿತು. ಆದರೆ ಮಧ್ಯಕಾಲದಲ್ಲಿ ಭಾರತೀಯರೆಲ್ಲರೂ ಮತ್ತೆ ಬೌದ್ಧ ಮತವನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ಹಿಂದೂಯಿಸಂಗೇ ಸೇರಿಕೊಂಡರು. ಬೌದ್ಧ ಮತವು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಅವನತಿ ಹೊಂದಿತು. ಆದರೆ ಉಳಿದೆಡೆ ಉಳಿದುಕೊಂಡಿತು. ಇದು ನಮ್ಮ ಪಠ್ಯ ಪುಸ್ತಕಗಳು, ಸಮಾಜ ಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರು ನಮಗೆ ತಿಳಿಸುವ ಕಥೆ.

ಈ ಕಥೆಯು ತನ್ನದೇ ಆದ ಮತ್ತೊಂದು ಆಯಾಮವನ್ನು ಕೂಡ ಹೊಂದಿದೆ. ಆ ಆಯಾಮವೆಂದರೆ ಬೌದ್ಧ ಮತವು ಹುಟ್ಟಿದ್ದೇ ವೈದಿಕ ಮತದ ವರ್ಣವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ವಿರುದ್ಧ ಪ್ರತಿಭಟನೆಯಾಗಿ. ಆದರೆ ಅದು ಕೊನೆಗೂ ವೈದಿಕ ಮತದ ಮೇಲಾಟಕ್ಕೆ ಸೋತುಹೋಯಿತು. ಅಂದರೆ ವೈದಿಕರ ಜಾತಿ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಎಂಬುದು ಬೌದ್ಧರ ಜಾತ್ಯತೀತ ಚಳವಳಿಯನ್ನು ಕೊನೆಗೂ ನುಂಗಿ ನೀರು ಕುಡಿಯಿತು. ಇಂಥ ಇತಿಹಾಸವು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಒಂದಷ್ಟು ವಿದ್ಯಾವಂತರಿಗೆ ಬೌದ್ಧ ಮತದ ಕುರಿತು ಒಂದು ವಿಷಾದವನ್ನೂ ಹಾಗೂ ಕನಿಕರವನ್ನೂ, ವೈದಿಕ ಮತದ ಕುರಿತು ಕಹಿಭಾವನೆಯನ್ನೂ ಹಾಗೂ ರೋಷವನ್ನೂ ಹುಟ್ಟಿಸುವ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಪಡೆದಿದೆ. ಇಂದು ಬುದ್ಧನ ಕುರಿತು ನಮ್ಮ ತಲೆಮಾರಿನ ಬಹುತೇಕರಿಗೆ ಏನಾದರೂ ಆಸಕ್ತಿ ಹಾಗೂ ತಿಳಿವಳಿಕೆ ಇದ್ದರೆ ಅದು ಇಲ್ಲಿಗೇ ನಿಲ್ಲುತ್ತದೆ. ಅವನ ಜೀವನವು ಯಾವುದರ ಕುರಿತ ಹುಡುಕಾಟವಾಗಿತ್ತು ಹಾಗೂ ಅವನು ಏನನ್ನು ಪಡೆದ ಎಂಬ ಕುರಿತು ಇಂಥ ಇತಿಹಾಸವನ್ನು ಕಥಿಸುವ ಯಾರೂ ಸೊಲ್ಲೆತ್ತಿದ್ದನ್ನು ಕಂಡಿಲ್ಲ. ಅಂದರೆ ಈ ಜನಪ್ರಿಯ ಇತಿಹಾಸವು ಬೌದ್ಧ ಮತಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಈ ಮೇಲೆ ತಿಳಿಸಿದ ತಿಳಿವಳಿಕೆಯನ್ನು ಮಾತ್ರ ಗಟ್ಟಿ ಮಾಡುತ್ತಿದೆ. ಇದು ಈ ಕೆಳಗಿನ ಅಂಶಗಳನ್ನು ಗಮನಿಸಿದಾಗ ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗುತ್ತದೆ.

ಬೌದ್ಧಮತದಲ್ಲಿ ಎರಡು ವಿಭಿನ್ನ ಪ್ರಕಾರದ ಸಮುದಾಯಗಳಿದ್ದವು. ಮೊದಲನೆಯದು ಭಿಕ್ಷು ಸಂಘ. ಭಿಕ್ಷು ಸಂಘವು ಭಿಕ್ಷಾಟನೆ ಮಾಡಿ ಜೀವಿಸುವ ಶ್ರಮಣರದ್ದು. ಬುದ್ಧನ ಶ್ರಮಣ ಸಂಘವನ್ನು ಸೇರಿ ಮೋಕ್ಷ ಸಾಧನೆಯನ್ನು ಮಾಡಲು ಬರುವವರು ಬೇರೆ ಬೇರೆ ವರ್ಣ ಹಾಗೂ ಜಾತಿಗಳ ಹಿನ್ನೆಲೆಯನ್ನು ತ್ಯಜಿಸಿ ಬಂದಿದ್ದರು. ಏಕೆಂದರೆ ಸಂಸಾರವನ್ನು ಪರಿತ್ಯಜಿಸಿದವರಿಗೆ ಮಾತ್ರವೇ ಸಂಘದ ಬಾಗಿಲು ತೆರೆದಿತ್ತು. ಸಂಸಾರವನ್ನು ಪರಿತ್ಯಜಿಸುವುದೆಂದರೆ ಅವರವರ ಪೂರ್ವಾಶ್ರಮದ ಜಾತಿ ಕುಲಗಳೊಂದೇ ಅಲ್ಲದೇ ಸಾಂಸಾರಿಕ ಸಂಬಂಧಗಳು, ಸುಖೋಪಭೋಗ, ಅಧಿಕಾರ, ಆಸ್ತಿ, ಧನ ಕನಕ, ಇತ್ಯಾದಿಗಳೆಲ್ಲವನ್ನೂ ತ್ಯಜಿಸಬೇಕಾಗಿತ್ತು. ಭಿಕ್ಷುಗಳದ್ದು ಅಕ್ಷರಶಃ ಸನ್ಯಾಸ ಆಶ್ರಮವಾಗಿತ್ತು. ಬುದ್ಧನ ಮಾರ್ಗದಲ್ಲಿ ಸಾಗಲು ಇದು ಅತ್ಯಗತ್ಯ ಪೂರ್ವಸಿದ್ಧತೆ. ಬುದ್ಧನು ಒಬ್ಬ ಭಿಕ್ಷುವಾಗಿ ಜಾತಿ ಪದ್ಧತಿಯನ್ನೊಂದೇ ಅಲ್ಲ. ಸಂಸಾರ ಬಂಧನವನ್ನೇ ತಿರಸ್ಕರಿಸಿದ. ಜಾತಿಯನ್ನೊಂದು ಬಿಟ್ಟು ಉಳಿದ ಸಾಂಸಾರಿಕ ಪ್ರಲೋಭನೆಗಳನ್ನು, ಪ್ರಭೇದಗಳನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತೇನೆ ಎಂದರೆ ಅವನು ಬೌದ್ಧ ಭಿಕ್ಷುವಾಗಲಾರ. ವಿನಯ ಪಿಟಕದ ಚುಲ್ಲವಗ್ಗ ಹಾಗೂ ಮಹಾವಗ್ಗಗಳನ್ನು ಓದಿದಲ್ಲಿ ಬೌದ್ಧ ಭಿಕ್ಷುಗಳಿಗೆ ವಿಧಿಸಿದ ಕಟ್ಟು ನಿಟ್ಟಿನ ಜೀವನದ ಪರಿಚಯವಾಗುತ್ತದೆ. ಬೌದ್ಧ ಮತದಲ್ಲಿ ಮತ್ತೊಂದೆಡೆ ಸಂಸಾರಸ್ಥ ಉಪಾಸಕರೂ ಕೂಡ ಇದ್ದರು ಎಂಬುದನ್ನು ಮರೆಯಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ಅವರು ಈ ಭಿಕ್ಷು ಸಂಘಗಳಿಗೆ ದಾನ ಹಾಗೂ ಆಶ್ರಯವನ್ನು ನೀಡಿ ಅವುಗಳನ್ನು ಪೋಷಣೆ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದರು. ಇಂಥವರಲ್ಲಿ ರಾಜರು, ವರ್ತಕರು, ವಿಭಿನ್ನ ಕುಶಲಕರ್ಮಿಗಳು, ಬ್ರಾಹ್ಮಣರು, ವಿದೇಶೀಯರು ಇತ್ಯಾದಿ ನಾನಾ ಪ್ರಕಾರದ ಸಾಮಾಜಿಕ ಹಿನ್ನೆಲೆಯವರಿದ್ದರು. ಇವರು ಬೌದ್ಧ ಉಪಾಸಕರು ಎಂಬುದಾಗಿ ಕರೆಸಿಕೊಂಡಿದ್ದರು. ಇವರಲ್ಲಿ ಯಾರೂ ತಮ್ಮ ಜಾತಿ ಕುಲಗಳನ್ನಾಗಲೀ, ಸಾಮಾಜಿಕ ಅಂತಸ್ತು ಅಧಿಕಾರಗಳನ್ನಾಗಲೀ, ಆಸ್ತಿ ಪಾಸ್ತಿಗಳನ್ನಾಗಲೀ, ಹೆಂಡತಿ ಮಕ್ಕಳನ್ನಾಗಲೀ ಬಿಟ್ಟಿರಲಿಲ್ಲ ಹಾಗೂ ಬಿಡಬೇಕಾದ ಷರತ್ತೂ ಇರಲಿಲ್ಲ. ಅಂದರೆ ಬೌದ್ಧ ಉಪಾಸಕರು ಬ್ರಾಹ್ಮಣರಾದಿಯಾಗಿ ಎಲ್ಲ ಪ್ರಕಾರದ ಸಮುದಾಗಳಲ್ಲೂ ಇದ್ದರು. ಇಂಥ ಸಂಸಾರಸ್ಥರು ಇಲ್ಲದೇ ಬೌದ್ಧ ಸಂಘಗಳು ಅಸ್ತಿತ್ವವನ್ನು ಇಟ್ಟುಕೊಳ್ಳುವುದು ಸಾಧ್ಯವೇ ಇರಲಿಲ್ಲ. ಭಿಕ್ಷೆಯನ್ನು ಹಾಕುವವರಿಲ್ಲದೇ ಭಿಕ್ಷುಗಳು ಇರಲಿಕ್ಕೆ ಹೇಗೆ ಸಾಧ್ಯ? ಅಂದರೆ ಇಂಥ ಸಂಸಾರಸ್ಥರು ಹಾಗೂ ಅವರ ಜಗತ್ತನ್ನು ನಿರಾಕರಿಸುವುದು ಬೌದ್ಧ ಮತಕ್ಕೆ ತನ್ನ ಅಸ್ತಿತ್ವವನ್ನೇ ನಿರಾಕರಿಸಿದಂತೆ.

ಪ್ರಾಚೀನ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಮಗಧ, ಕಾಶಿ ಹಾಗೂ ಕೋಸಲಗಳ ರಾಜರು, ಗಣ ಪ್ರಮುಖರು, ಶ್ರೇಷ್ಠಿಗಳು ಹಾಗೂ ಇನ್ನುಳಿದ ಸಂಸಾರಸ್ಥರು ಬುದ್ಧನೊಡನೆ ಒಡನಾಡಿದ್ದರು. ಅವರೆಲ್ಲ ಬುದ್ದನ ಜೊತೆ ಸಂವಾದ ನಡೆಸಿ ಮನಸ್ಸಿನ ಸಮಾಧಾನವನ್ನು ಹೊಂದುತ್ತಿದ್ದರು. ಅಂದರೆ ಬುದ್ಧನು ತನ್ನ ಸಂಘದ ಭಿಕ್ಷುಗಳನ್ನು ಸಂಘದ ಮಾರ್ಗದಲ್ಲಿ ಮುನ್ನಡೆಸಿದರೆ ಇಂಥ ಸಂಸಾರಸ್ಥರನ್ನು ಮತ್ತೊಂದು ಮಾರ್ಗದ ಮೂಲಕ ಮುನ್ನಡೆಸಿದ್ದನು. ಇಂಥ ಸಂಸಾರಸ್ಥರಿಗೆ ಅವರ ಸಂಸಾರದ ಬಂಧನವನ್ನು ಹಾಗೂ ಭೇದಗಳನ್ನು ತ್ಯಜಿಸುವ ಷರತ್ತನ್ನು ಹಾಕಲಿಲ್ಲ. ಸಾಮ್ರಾಟ್ ಅಶೋಕನು ಬೌದ್ಧ ಮತದ ಪೋಷಣೆಗಾಗಿ ಕೈಗೊಂಡ ಕಾರ್ಯಗಳನ್ನು ಆತನ ಶಾಸನಗಳೇ ದಾಖಲಿಸುತ್ತವೆ. ಆತನು ಯುದ್ಧವನ್ನು ತ್ಯಜಿಸಿ ಧರ್ಮವನ್ನು ಪಾಲಿಸಿದರೂ ಕೂಡ ಸೈನ್ಯವನ್ನಾಗಲೀ, ಅಧಿಕಾರವನ್ನಾಗಲೀ ತ್ಯಜಿಸಲಿಲ್ಲ. ಬೌದ್ಧರನ್ನು ಪೋಷಿಸಿದ ಇನ್ನುಳಿದ ರಾಜರಂತೂ ಯುದ್ಧವನ್ನು ಕೂಡ ಬಿಟ್ಟದ್ದು ಕಾಣುವುದಿಲ್ಲ. ಬುದ್ಧನು ಗಂಗಾ ಬಯಲಿನ ಸುಪ್ರಸಿದ್ಧ ನಗರಗಳಲ್ಲೆಲ್ಲ ಸಂಚರಿಸುತ್ತಿದ್ದಾಗ ಅಲ್ಲಿನ ಕೋಟ್ಯಾಧೀಶ ಶ್ರೇಷ್ಠಿಗಳೆಲ್ಲ ನಾ ಮುಂದು ತಾ ಮುಂದು ಎಂದು ಆತನಿಗೆ ವಿಹಾರಗಳನ್ನು, ಆರಾಮಗಳನ್ನು ಕಟ್ಟಿಸಿದರು. ಶ್ರಾವಸ್ತಿಯಲ್ಲಿ ಅನಾಥ ಪಿಂಡಕ ಎನ್ನುವ ಶ್ರೇಷ್ಠಿಯು ಜೇಟ ಎಂಬ ರಾಜನಿಗೆ ಸೇರಿದ ವನವನ್ನು ಅವನ ಷರತ್ತಿನಂತೆ ನೆಲಕ್ಕೆಲ್ಲ ಹಣವನ್ನು ಹಾಸಿ ಖರೀದಿಸಿದನು. ಇವರೆಲ್ಲರೂ ಬುದ್ಧನಲ್ಲಿ ಅಂಥದ್ದೇನನ್ನೋ ಕಂಡಿದ್ದರು. ಇವರೆಲ್ಲ ಜಾತಿವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ತುಳಿತಕ್ಕೊಳಗಾದವರಂತೂ ಅಲ್ಲವೇ ಅಲ್ಲ. ಅವರ ಜಾತಿ ಅವರು ಕೋಟ್ಯಾಧೀಶರಾಗುವುದನ್ನು, ರಾಜರಾಗುವುದನ್ನು ತಡೆದಿರಲಿಲ್ಲ. ಅಷ್ಟಾಗಿಯೂ ಐಹಿಕ ಭೋಗ ಭಾಗ್ಯವೆಲ್ಲವೂ ಸಿಕ್ಕರೂ ಅವರು ಮತ್ತೇನನ್ನೋ ಹುಡುಕುತ್ತಿದ್ದರು. ಅವರಲ್ಲೇ ಕೆಲವರು ಭೋಗಭಾಗ್ಯಗಳನ್ನೆಲ್ಲ ತ್ಯಾಗಮಾಡಿ, ಸಂಘವನ್ನು ಸೇರಿದರು. ಅಂದರೆ ಅವರು ಭೋಗಭಾಗ್ಯಗಳಿಂದ, ಸ್ಥಾನಮಾನಗಳಿಂದ ವಂಚಿತರಾದ ಕಾರಣದಿಂದ ಸಂಘವನ್ನು ಸೇರಿದ್ದಲ್ಲ. ಬೌದ್ಧ ಭಿಕ್ಷು ಸಂಘದ ನಿಜ ಮಹತ್ವವನ್ನು ಅರಿಯಬೇಕಾದರೆ ಈ ಅಂಶಗಳನ್ನು ಗಮನಿಸಬೇಕಾದ ಅಗತ್ಯವಿದೆ. 

ಬುದ್ಧನ ಉಪಾಸಕ ವರ್ಗದವರು ಆಯಾ ಜಾತಿಯವರೇ ಆಗಿ ಬೌದ್ಧ ಸಂಘಗಳನ್ನು ಪೋಷಿಸಿದರು. ಪ್ರಾಚೀನ ಬೌದ್ಧ ಸ್ಮಾರಕಗಳಾದ ಸಾಂಚಿ, ಪಶ್ಚಿಮ ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದ ಗುಹಾಲಯಗಳು, ಸನ್ನತಿ ಹಾಗೂ ಆಂಧ್ರದ ಬೌದ್ಧ ಸ್ಮಾರಕಗಳಲ್ಲಿ ಇಂಥ ಉಪಾಸಕ ಸಮುದಾಯದ ದಾನಗಳನ್ನು ದಾಖಲಿಸುವ ಸಾವಿರಾರು ಶಾಸನಗಳು ಸಿಗುತ್ತವೆ. ಅವರಲ್ಲಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣರು ಬ್ರಾಹ್ಮಣರಾಗಿಯೇ ದಾನ ನೀಡಿದ್ದಾರೆ. ಸೆಟ್ಟಿಗಳು ಸೆಟ್ಟಿಗಳಾಗಿ, ತೈಲಿಗರು ತೈಲಿಗರಾಗಿಯೇ ದಾನ ನೀಡಿದ್ದಾರೆ. ಆದರೆ ಅದನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸಿದ ಭಿಕ್ಷುಗಳಿಗೆ ಮಾತ್ರ ಯಾವ ಜಾತಿಯೂ ಇರಲಿಲ್ಲ ಹಾಗೂ ಅವರಿಗೆ ಎಲ್ಲರೂ ಒಂದೇ ಆಗಿ ಕಾಣಿಸಿದ್ದರು. ಅಂದರೆ ಈ ಶಾಸನಗಳಲ್ಲಿ ಜಾತಿ ವೈವಿಧ್ಯತೆಯ ಸಮಾಜವು ಜಾತ್ಯತೀತ ಶ್ರಮಣರ ಸಮೂಹವನ್ನು ಪೋಷಿಸುವ ಅದ್ಭುತಕ್ಕೆ ನಾವು ಸಾಕ್ಷಿಗಳಾಗುತ್ತೇವೆಯೇ ಹೊರತೂ ಜಾತಿಯೇ ಇಲ್ಲದ ಸಮಾಜವನ್ನು ಕಾಣುವುದಿಲ್ಲ. ಜಾತಿಯನ್ನು ವಿರೋಧಿಸಿದ ಸಮಾಜವನ್ನೂ ಕಾಣುವುದಿಲ್ಲ. ಅಂದರೆ ಬೌದ್ಧ ಮತವನ್ನು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲಿಕ್ಕೆ ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯಾನಿಟಿ ಅಥವಾ ಇಸ್ಲಾಂ ಮತಗಳ ಕುರಿತ ಜ್ಞಾನವು ಸಹಕರಿಸಲಾರದು.

ಇಂದು ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಮನೋಭಾವನೆ ಎಂಬ ಪರಿಭಾಷೆಯನ್ನು ಎಲ್ಲೆಲ್ಲೂ ಕೇಳುತ್ತಿರುತ್ತೇವೆ. ಹಾಗೆಂದರೇನು ಎಂಬುದಕ್ಕೆ ಒಂದು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಅರ್ಥವನ್ನೂ ಪ್ರಚುರಪಡಿಸಲಾಗಿದೆ. ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಮನೋಭಾವನೆಗೂ ನಮ್ಮ ಹಿಂದೂ ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳಿಗೂ ಎಣ್ಣೆ ಸೀಗೆ ಸಂಬಂಧ ಎಂಬುದಾಗಿ ನಂಬಲಾಗಿದೆ. ಹಿಂದೂ ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳಲ್ಲಿ ಮೌಡ್ಯ ಎಂಬುದಿರುತ್ತದೆ, ಅದನ್ನು ತೊಡೆಯಲು ಈ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಮನೋಭಾವನೆ ಬೇಕು. ಯಾವ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಟಿವಿ ಜಾಹಿರಾತುಗಳಲ್ಲಿ ಯಾವುದೋ ಕಂಪೆನಿಯ ಡಿಟರ್ಜೆಂಟ್ ಅಥವಾ ಟೂತ್ ಪೇಸ್ಟುಗಳನ್ನು ಉಪಯೋಗಿಸಿದ ತಕ್ಷಣ ಕೀಟಾಣುಗಳು ಕಾಲುಕೀಳುತ್ತವೆಯೋ ಹಾಗೇ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಮನೋಭಾವನೆ ಪಸರಿಸಿದಂತೆಲ್ಲ ಹಿಂದೂಗಳ, ಸಂಪ್ರದಾಯಸ್ಥರ ಮೌಢ್ಯವು ಕಾಲುಕೀಳುತ್ತದೆ ಎನ್ನಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅದೆಲ್ಲ ಸರಿ. ಈ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಮನೋಭಾವ ಎಂದರೇನು? ಅದನ್ನು ಮೌಢ್ಯದ ಮೇಲೆ ಪ್ರಯೋಗಿಸುವುದು ಹೇಗೆ?

ಇದರ ಪ್ರಯೋಗವನ್ನೂ ಒಂದು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಚಾಲ್ತಿಯಲ್ಲಿ ತರಲಾಗಿದೆ. ದೇವರ ಹಾಗೂ ಅತಿಮಾನುಷ ಶಕ್ತಿಗಳ ಅಸ್ತಿತ್ವವನ್ನು ಅಲ್ಲಗಳೆಯುವುದು, ಪವಾಡಗಳ ಕಣ್ಕಟ್ಟುಗಳನ್ನು ಬಯಲುಮಾಡುವುದು, ನಮ್ಮ ಗ್ರಂಥಗಳನ್ನು ಖಂಡಿಸುವುದು, ಅಥವಾ ಸುಡುವುದು, ಮೂಢನಂಬಿಕೆಗಳ ವಿರುದ್ಧ ಕಾನೂನುಗಳನ್ನು ತರುವುದು, ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳ ಪರವಾಗಿ ಮಾತನಾಡುವವರನ್ನು ಹತ್ತಿಕ್ಕುವುದು, ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಆಚರಣೆಗಳನ್ನು ತೊಡೆಯುವುದು, ಇತ್ಯಾದಿ. ಈ ಥರದ ಕೆಲಸಗಳಿಂದ ನಮ್ಮ ಸಮಾಜವು ಉದ್ದಾರವಾಗುತ್ತದೆ. ನಮ್ಮ ಕಷ್ಟಗಳೆಲ್ಲ ದೂರಾಗುತ್ತವೆ, ಎಂಬುದು ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಮನೋಭಾವನೆಯನ್ನು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸುವವರ ಸಾಮಾನ್ಯ ಜ್ಞಾನ. ಆದರೆ ತನ್ನ ಕಷ್ಟಗಳ ಪರಿಹಾರಕ್ಕಾಗಿ ಇಲ್ಲವೆ ಉದ್ಧಾರಕ್ಕಾಗಿಯೇ ದೇವರನ್ನು, ಆಚರಣೆಗಳನ್ನು ನಂಬಿಕೊಂಡಿದ್ದವನಿಗೆ ಅವನ್ನು ತಿರಸ್ಕರಿಸದ ಹೊರತೂ ತಾನು ಉದ್ಧಾರವಾಗುವುದಿಲ್ಲ ಎಂಬ ಮಾತು ಹೇಗೆ ತಾನೆ ಅರ್ಥವಾದೀತು? ಅಂದರೆ, ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಮನೋಭಾವನೆ ಎಂದು ಪ್ರಭುತ್ವದ ಮೂಲಕ ಏನೇನು ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವನ್ನು ಹಮ್ಮಿಕೊಳ್ಳಲಾಗಿದೆಯೋ ಅವು ಸಂಪ್ರದಾಯಸ್ಥರ ಮನಮುಟ್ಟುವಲ್ಲಿ ಸೋಲುತ್ತವೆ. ಹಾಗಾಗಿ ಬಲಪ್ರಯೋಗ ಅಥವಾ ಸಂಘರ್ಷವೊಂದೇ ಮಾರ್ಗ.

ಇದಕ್ಕಿಂತ ದೊಡ್ಡ ದುರಂತವೆಂದರೆ, ಕಳೆದ ಹಲವಾರು ದಶಕಗಳಿಂದಲೂ ಪ್ರಭುತ್ವ ಪ್ರಣೀತ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಚಿಂತನೆಗಳಿಂದ ಭಾರತೀಯರ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕತೆಯು ಒಂದು ಗುಲಗುಂಜಿಯಷ್ಟಾದರೂ ದೂರವಾಗಬೇಡವೆ? ಬದಲಾಗಿ ಅದು ಹೆಚ್ಚೇ ಆದಂತೆ ಕಾಣಿಸುತ್ತದೆ. ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಚಿಂತನೆಯ ಅಗತ್ಯ ದಿನಗಳೆದಂತೆ ಕಡಿಮೆಯಾಗುವುದರ ಬದಲು ಜಾಸ್ತಿಯಾಗುತ್ತಿದೆ. ಏಕೆಂದರೆ ಜ್ಯೋತಿಷ್ಯ, ವಾಸ್ತು, ಯಜ್ಞ ಯಾಗಾದಿಗಳು, ದೇವಸ್ಥಾನಗಳು, ಮಾಟ ಮಂತ್ರಗಳು ಕಳೆದ ೨೫ ವರ್ಷಗಳಿಂದೀಚೆಗೆ, ಅದರಲ್ಲೂ ಜಾಗತೀಕರಣದ ನಂತರ, ಹೊಸ ಚೈತನ್ಯದಿಂದ ವಿಜೃಂಭಿಸುತ್ತಿವೆ. ನಮ್ಮ ಶಾಸಕರಂತೂ, ಜನರಿಗೆ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಮನೋಭಾವನೆಯನ್ನು ರೂಢಿಸುವುದನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ಇಂಥ ಮೂಢಾಚಾರಗಳನ್ನು ಪಾಲಿಸುವಲ್ಲಿ ತಾವೇ ಮುಂದಾಳುಗಳಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಅದಕ್ಕಿಂತಲೂ ನಮ್ಮ ವಿಜ್ಞಾನಿಗಳೇ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಪ್ರಯೋಗಗಳಲ್ಲಿ ಪೂಜೆ, ಶಕುನ, ರಾಹುಕಾಲ ಇತ್ಯಾದಿಗಳನ್ನು ಪಾಲಿಸುತ್ತಾರೆ. ಈ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯು ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಚಿಂತನೆಯ ವೈಫಲ್ಯವನ್ನಲ್ಲದೇ ಮತ್ತೇನನ್ನು ತೋರಿಸಬಹುದು? ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಚಿಂತನೆಯ ಪ್ರತಿಪಾದಕರಿಗೆ ಭಾರತೀಯರು ತಮ್ಮ ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳ ಹಿಡಿತದಲ್ಲಿ ಸಿಕ್ಕು ಯೋಚನಾ ಶಕ್ತಿಯನ್ನೇ ಕಳೆದುಕೊಂಡಂತೆ ಕಾಣಿಸುತ್ತಾರೆ. ಪುರೋಹಿತಶಾಹಿಗಳು, ಮೂಲಭೂತವಾದಿಗಳು ಇತ್ಯಾದಿ ಸಂಪ್ರದಾಯವಾದೀ ಶಕ್ತಿಗಳು ಒಳಗಿಂದೊಳಗೇ ಕೆಲಸಮಾಡುತ್ತಿವೆ. ಅವುಗಳನ್ನು ನಾಶಮಾಡಬೇಕು ಎನ್ನುತ್ತಾರೆ.

ಈ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯು ಒಂದು ಪ್ರಶ್ನೆಯನ್ನು ಹುಟ್ಟಿಸುತ್ತದೆ. ಹಾಗಾದರೆ ನಮ್ಮ ಜನರಿಗೆ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಚಿಂತನೆಗಳು ಬೇಡವೆ? ತಮಗೆ ಒಳ್ಳೆಯದಾಗುವುದು ಬೇಡವೆ? ಅದರಲ್ಲೂ ಸ್ವತಃ ವಿಜ್ಞಾನಿಗಳಿಗೇ ಏಕೆ ತಿಳಿಯುತ್ತಿಲ್ಲ? ಈ ಕೊನೆಯ ಪ್ರಶ್ನೆಯು ಇಡೀ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಚಿಂತನೆಯ ಪ್ರತಿಪಾದನೆಯ ಕುರಿತೇ ಸಂದೇಹವನ್ನು ಹುಟ್ಟುಹಾಕುತ್ತದೆ. ವಿಜ್ಞಾನಿಗಳಿಗೇ ಗೊತ್ತಿರದ ಹಾಗೂ ಬೇಡವಾದ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಚಿಂತನೆ ಏನಿರಬಹುದು? ಒಂದೋ ನಾವು ಅಂದುಕೊಂಡಿದ್ದು ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಚಿಂತನೆಯೇ ಅಲ್ಲ, ಇಲ್ಲ ಇಂಥ ವಿಜ್ಞಾನಿಗಳು ವಿಜ್ಞಾನಿಗಳೇ ಅಲ್ಲ. ಆದರೆ ಒಂದೆಡೆ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಚಿಂತನೆಯ ಪ್ರತಿಪಾದಕರನ್ನೂ ಮತ್ತೊಂದೆಡೆ ವಿಜ್ಞಾನಿಗಳನ್ನೂ ನಿಲ್ಲಿಸಿ ಇವರಿಬ್ಬರಲ್ಲಿ ಯಾರು ವಿಜ್ಞಾನಿಗಳು ಎಂದು ಕೇಳಿದರೆ ಇಡೀ ಜಗತ್ತೇ ವಿಜ್ಞಾನಿಗಳನ್ನೇ ತೋರಿಸುತ್ತದೆ ಎನ್ನುವುದರಲ್ಲಿ ಸಂದೇಹವಿಲ್ಲ. ಇಸ್ರೋ ವಿಜ್ಞಾನಿಗಳು ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಿ, ಅತೀ ಕಡಿಮೆ ವೆಚ್ಚದಲ್ಲಿ ಮಂಗಳನಿಗೆ ಉಪಗ್ರಹವನ್ನು ಕಳಿಸಿದ್ದು ಸುಳ್ಳೆ? ಅವರು ಪೂಜೆ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ, ರಾಹುಕಾಲ ನೋಡುತ್ತಾರೆ ಹಾಗಾಗಿ ಮೂಢರೆಂದು ವರ್ಣಿಸುತ್ತೀರಾ? ಇದೇ ಪ್ರಶ್ನೆಯನ್ನು ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬ ಸಂಪ್ರದಾಯಸ್ಥನ ಪರವಾಗಿಯೂ ಕೇಳಬಹುದು. ಅವರು ತಮ್ಮ ದೈನಂದಿನ ಜೀವನದಲ್ಲಿ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಚಿಂತನೆಯನ್ನು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸುವವರಿಗಿಂತಲೂ ಬುದ್ಧಿವಂತರಾಗಿ, ವಿವೇಕಶಾಲಿಗಳಾಗಿ, ಮಾನವೀಯವಾಗಿ ಕಾಣಿಸುವ, ವ್ಯವಹರಿಸುವ ಸಾಧ್ಯತೆ ಇಲ್ಲವೆ? ಇಷ್ಟೊಂದು ವಿಜ್ಞಾನಿಗಳು, ಉದ್ಯಮಿಗಳು, ರಾಜಕಾರಣಿಗಳು, ನಟರು, ಕ್ರೀಡಾ ಪಟುಗಳು. ಮುಂತಾದವರ ಯಶಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಅವರ ಬುದ್ಧಿಶಕ್ತಿಯ ಪಾತ್ರವೇ ಇಲ್ಲವೆ?

ಇನ್ನು ಪವಾಡಗಳನ್ನು ಬಯಲು ಮಾಡುವ ಕೆಲಸ ಕೂಡ ತನ್ನ ಪ್ರಸ್ತುತತೆಯನ್ನು ಮನದಟ್ಟು ಮಾಡಲು ಸೋತಿದೆ. ಪವಾಡಗಳು ಕಣ್ಕಟ್ಟುಗಳು ಎಂದು ಬಿಂಬಿಸುವ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳೇ ದೊಡ್ಡ ಪವಾಡದಂತೆ ಜನರಿಗೆ ಕಾಣಿಸುತ್ತವೆ. ಅವು ಜಾದೂ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳಂತೆ ಮನೋರಂಜನಾ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳಾಗಿವೆ. ಏಕೆಂದರೆ ಅವನ್ನು ನೋಡುವ ಜನರೇ ಮಾರನೆಯ ದಿನ ಪವಾಡಪುರುಷರ ಬಳಿ ತಮ್ಮ ಸಮಸ್ಯೆಗಳ ಪರಿಹಾರಕ್ಕಾಗಿ ಹೋಗುತ್ತಾರೆ. ಪವಾಡಗಳು ಸುಳ್ಳು ಎಂಬುದನ್ನು ಅರಿತರೂ ಅವರ ಸಮಸ್ಯೆಗಳು ಸತ್ಯವಾಗಿಯೇ ಉಳಿಯುತ್ತವಲ್ಲ! ಅದನ್ನು ಪರಿಹರಿಸುವವರು ಯಾರು? ಅಷ್ಟಲ್ಲದೇ ಅವು ಕಣ್ಕಟ್ಟು ಎಂಬುದನ್ನು ಮಾತ್ರ ನಿದರ್ಶಿಸಿ ಏನು ಸಾಧಿಸುತ್ತಾರೆ ಎಂಬ ಪ್ರಶ್ನೆ ಹಾಗೇ ಉಳಿಯುತ್ತದೆ. ಇಂಥ ಕೈಚಳಕಗಳಿಗಿಂತ ಪವಾಡಗಳನ್ನು ನಂಬಿದ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಮಾಡುವ ಜನೋಪಯೋಗಿ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳು ಜನರಿಗೆ ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಕಾಣುತ್ತವೆ. ಅದರಲ್ಲೂ ಇಂದು ಹಲವು ಕ್ಷೇತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಚಿಂತನೆಯನ್ನು ಆಧರಿಸಿದ ನಮ್ಮ ಪ್ರಭುತ್ವದ ಸಂಸ್ಥೆಗಳ ಕಾರ್ಯಕ್ಷಮತೆಗಿಂತ ನಮ್ಮ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಸಂಸ್ಥೆಗಳದೇ ಲೇಸು ಎನ್ನುವುದು ನಿದರ್ಶನಗೊಂಡಿದೆ. ಅಂದರೆ ಪವಾಡಗಳು ಕಣ್ಕಟ್ಟು ಎಂಬುದನ್ನು ನಿದರ್ಶಿಸಿದರೂ ಕೂಡ, ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಚಿಂತನೆಯು ನಮಗೆ ಏಕೆ ಬೇಕು ಎಂಬುದನ್ನು ನಿದರ್ಶಿಸಲು ನಮ್ಮ ಪ್ರಭುತ್ವ ಹಾಗೂ ಅದರ ಭಾಗವಾದ ವಿಚಾರವಾದಿಗಳು ಸೋತಿದ್ದಾರೆ.

ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಚಿಂತನೆ ಎಂಬುದಾಗಿ ಯಾವುದನ್ನು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸಲಾಗುತ್ತಿದೆಯೋ ಅದರಲ್ಲಿ ವೈಜ್ಞಾನಿಕತೆ ಏನಿದೆ? ಅದಕ್ಕೂ ವಿಜ್ಞಾನಿಗಳಿಗೂ ಹೇಗೆ ಸಂಬಂಧ ಕಾಣುತ್ತಿಲ್ಲವೊ, ಅಂತೆಯೇ, ಅದಕ್ಕೂ ಜೀವನದ ಗುಣಮಟ್ಟ, ಕಾರ್ಯಕ್ಷಮತೆ ಹಾಗೂ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಗಳಿಗೂ ಕೂಡ ಕಾರಣ ಸಂಬಂಧ ಇದ್ದಂತೆ ಕಾಣುವುದಿಲ್ಲ. ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳ ಮೇಲಿನ ಶ್ರದ್ಧೆಯನ್ನು ಕಳೆಯುವ ಕೆಲಸವೇ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಮನೋಭಾವನೆ ಎಂಬುದೇ ತೀರಾ ಅವೈಜ್ಞಾನಿಕವಾದುದು. ನಮ್ಮ ಆಧುನಿಕ ವಿಜ್ಞಾನವು ತಾನು ಬೆಳೆದ ಪಶ್ಚಿಮದಲ್ಲಿ ಕೂಡ ರಿಲಿಜನ್ನನ್ನು ಅಲ್ಲಗಳೆಯಲಿಕ್ಕಾಗಿ ಹುಟ್ಟಿದ್ದಲ್ಲ. ಗಾಡ್‌ನ ಯೋಜನೆಯ ರೂಪುರೇಷೆಗಳನ್ನು ಮನುಷ್ಯ ಬುದ್ಧಿಗೆ ಎಟುಕಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಉದ್ದೇಶದಿಂದ ಪಶ್ಚಿಮದಲ್ಲಿ ವಿಜ್ಞಾನವು ಬೆಳೆಯಿತು. ನ್ಯೂಟನ್, ಐನ್‌ಸ್ಟೈನ್ ಮುಂತಾದ ವಿಜ್ಞಾನಿಗಳು ಗಾಡ್‌ನ ಅಸ್ತಿತ್ವವನ್ನು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡೇ ತಮ್ಮ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಆವಿಷ್ಕಾರಗಳನ್ನು ಮಾಡಿದರು. ಕೆಲವು ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಸಂಶೋಧನೆಗಳು ಬೈಬಲ್ಲನ್ನು ಅಲ್ಲಗಳೆದಿದ್ದವೇನೋ ನಿಜ. ಆದರೆ ಬೈಬಲ್ಲನ್ನು ಅಲ್ಲಗಳೆಯಲಿಕ್ಕಾಗಿಯೇ ವಿಜ್ಞಾನ ಹುಟ್ಟಿದ್ದಲ್ಲ. ವಿಜ್ಞಾನದ ಅಂತಿಮ ಉದ್ದೇಶ ಜಗತ್ತನ್ನು ಕುರಿತು ಸತ್ಯವಾದ ವಿವರಣೆಗಳನ್ನು ಕಟ್ಟುವುದು. ನಿಸರ್ಗದ ಕುರಿತ ವಿಜ್ಞಾನವು ನಿಸರ್ಗದ ಸತ್ಯಗಳನ್ನು ಶೋಧಿಸಿದರೆ ಸಮಾಜದ ಕುರಿತ ವಿಜ್ಞಾನವು ಸಮಾಜದ ಸತ್ಯಗಳನ್ನು ಶೋಧಿಸುತ್ತದೆ. ನಮ್ಮ ತಿಳಿವಳಿಕೆಯನ್ನು ವಿಸ್ತರಿಸುತ್ತದೆ.

ಹೋಗಲಿ, ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಮನೋಭಾವನೆಯನ್ನು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸಿ ಚಳವಳಿ ಮಾಡುವವರು ಭಾರತೀಯ ಸಮಾಜವನ್ನು ವೈಜ್ಞಾನಿಕವಾಗಿ ತಿಳಿದುಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆಯೆ? ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಇಲ್ಲಿನ ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳ ಸ್ವರೂಪವೇನು? ಇಲ್ಲಿನ ಜನರ ಬದುಕಿನ ಕ್ರಮವೇನು? ಈ ಸಮಾಜವೇಕೆ ಹೀಗಿದೆ? ಇತ್ಯಾದಿ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳಿಗೆ ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯರು ನೀಡಿದ ವಿವರಣೆಯನ್ನು ಕುರುಡಾಗಿ ನಂಬುವುದನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ಇವರದೇ ಸ್ವಂತ ವಿವರಣೆಗಳು ಇವರಿಗೆ ಇವೆಯೆ? ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯರಿಗೆ ಸಾಮಾಜಿಕ ಏಳೆಯ ಕುರಿತು ತಮ್ಮದೇ ಮಾನದಂಡಗಳಿದ್ದವು. ಪ್ರೊಟೆಸ್ಟಾಂಟರು ಹಾಗೂ ಜ್ಞಾನೋದಯ ಯುಗದ ವಿಚಾರವಾದಿಗಳು ಈ ಮಾನದಂಡವನ್ನು ರೂಪಿಸಿದವರು. ಭಾರತೀಯ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಆಚರಣೆಗಳ ಹಿಂದೆ ಅವರಿಗೆ ಕಾರಣಗಳಾಗಲೀ, ವಿವರಣೆಗಳಾಗಲೀ ಕಾಣಿಸದಿದ್ದರಿಂದ ಹಾಗೂ ಅದು ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ ಸಮಾಜದಂತೆ ಇಲ್ಲದ್ದರಿಂದ ಅದು ಅವೈಚಾರಿಕ ಹಾಗೂ ಆ ಕಾರಣಕ್ಕೆ ಅವೈಜ್ಞಾನಿಕವಾಗಿ ಕಾಣಿಸಿತು. ಭಾರತೀಯರ ಇಂಥ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ರಚನೆಗಳನ್ನು ನಾಶ ಮಾಡದೇ ಈ ಸಮಾಜವು ಏಳ್ಗೆಯನ್ನು ಹೊಂದಲಾರದು ಎಂದು ಅವರು ಭಾವಿಸಿದ್ದರು. ಅದೇ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವು ಸ್ವತಂತ್ರ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಮನೋಭಾವನೆಯ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಮುಂದುವರಿಯುತ್ತಿದೆ ಅಷ್ಟೆ. ಆದರೆ ಇಂದು ವಿದ್ವಾಂಸರು ಕಂಡುಕೊಳ್ಳುತ್ತಿರುವುದೆಂದರೆ ನಮ್ಮ ಸಮಾಜದ ಕುರಿತು ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯರ ಗ್ರಹಿಕೆಗಳೇ ಅವೈಜ್ಞಾನಿಕ. ಅಂದರೆ ಭಾರತೀಯ ಸಮಾಜದ ಕುರಿತ ದಿವ್ಯ ಅಜ್ಞಾನವೇ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಮನೋಭಾವನೆ ಎಂಬ ರೂಪವನ್ನು ತಳೆಯುತ್ತಿರುವ ವಿಪರ್ಯಾಸಕ್ಕೆ ನಾವು ಸಾಕ್ಷಿಗಳಾಗಿದ್ದೇವೆ.

ಭಾರತೀಯ ಪ್ರಭುತ್ವದ ಸಂಸ್ಥೆಗಳನ್ನು ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ ಆದರ್ಶಗಳನ್ನು ಇಟ್ಟುಕೊಂಡು ರಚಿಸಲಾಗಿದೆ. ಆದರೆ ತಲೆಮಾರಿನಿಂದ ತಲೆಮಾರಿಗೆ ಅವುಗಳ ಗುಣಮಟ್ಟವು ಕುಸಿಯುತ್ತಿದೆ. ಅಂದರೆ ಅವುಗಳ ಧ್ಯೇಯಾದರ್ಶಗಳನ್ನು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವಲ್ಲಿ ಹಾಗೂ ಆಚರಿಸುವಲ್ಲಿ ಅವುಗಳನ್ನು ನಡೆಸುವವರು ವಿಫಲರಾಗುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಇದರ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಈ ಸಂಸ್ಥೆಗಳ ತುಂಬೆಲ್ಲ ಪರೋಪಜೀವಿಗಳ ಒಂದು ವರ್ಗವು ತುಂಬಿಕೊಂಡು ಅವನ್ನು ತನ್ನ ಹಿಡಿತಕ್ಕೆ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದೆ. ಈ ಸಂಸ್ಥೆಗಳ ಧ್ಯೇಯಾದರ್ಶಗಳ ಹೆಸರಿನಲ್ಲೇ ಅವುಗಳ ಸಂಪನ್ಮೂಲವನ್ನು ಹೀರಿ ತನ್ನ ಸ್ವಾರ್ಥಸಾಧನೆ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವ ಕೆಲಸದಲ್ಲಿ  ಅದು ನಿರತವಾಗಿದೆ. ಹಾಗೂ ಇಂಥ ಸಂಸ್ಥೆಗಳ ಸತ್ವವನ್ನು ಹೀರಿ ಶಿಥಿಲಗೊಳಿಸುತ್ತಿದೆ.

ನಮ್ಮ ಆಧುನಿಕ ಭಾರತೀಯ ಪ್ರಭುತ್ವವನ್ನು ಗಮನಿಸಿದಾಗ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಕಂಡುಬರುವ ಸಂಗತಿಯೊಂದಿದೆ. ಅದೆಂದರೆ ದಿನದಿಂದ ದಿನಕ್ಕೆ ಅದರ ಸಂಸ್ಥೆಗಳ ಗುಣಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಆಗುತ್ತಿರುವ ಅಧೋಗತಿ. ಈ ಸಾಮಾನ್ಯ ಸಂಗತಿಯನ್ನು ಗುರುತಿಸಲಿಕ್ಕೆ ಸಂಶೋಧನೆ ಮಾಡಬೇಕಿಲ್ಲ. ಪ್ರತೀ ತಲೆಮಾರಿಗೂ ’ಹಿಂದಿನವರೇ ವಾಸಿ’ ಎನಿಸುತ್ತದೆ. ಶಿಕ್ಷಣ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಈಗೊಂದು ಐವತ್ತು ವರ್ಷದ ಹಿಂದೆ ಇದ್ದ ಶಿಕ್ಷಕರಿಗೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ ಈಗಿನ ಶಿಕ್ಷಕರು ಅವರ ಮಟ್ಟಕ್ಕೆ ಏರಲಾರರು. ಸಂಶೋಧನೆಯ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಈಗ ಐವತ್ತು ವರ್ಷದ ಹಿಂದಿದ್ದ ವಿದ್ವತ್ತು ಈಗ ಕಾಣೆಯಾಗಿದೆ. ಶಿಕ್ಷಣ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಕೂಡ ಅಷ್ಟೆ, ಹಣ ಹಡೆಯುವ ಹಾಗೂ ಪದವೀಧರರನ್ನು ಉತ್ಪಾದಿಸುವ ಫ್ಯಾಕ್ಟರಿಗಳಾಗುತ್ತಿವೆ. ಜಾತಿ ಜಗಳಗಳ ಕಣಗಳಾಗುತ್ತಿವೆ. ಸಂಶೋಧನೆಗಾಗಿ ಕೋಟಿ ಕೋಟಿ ಹಣವನ್ನು ಸರ್ಕಾರವು ವೆಚ್ಚಮಾಡುತ್ತಿದೆ. ಆದರೆ ಐವತ್ತು ವರ್ಷದ ಹಿಂದೆ ಬಿಡಿಗಾಸನ್ನೂ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳದೇ ನಡೆಸಿದ ಸಂಶೋಧನೆಗಳಿಂದ ಹೊರಟಷ್ಟೂ ಫಲಿತಾಂಶ ಇವುಗಳಿಂದ ಹೊರಡುತ್ತಿಲ್ಲ. ಇಂದು  ವಿದ್ವತ್ಪೂರ್ಣ ಗ್ರಂಥಗಳನ್ನು ಬರೆಯುವವರೂ, ಓದುವವರೂ ಕಾಣೆಯಾಗುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಶಿಕ್ಷಕರೇ ಟಿಪ್ಪಣಿಗಳನ್ನು ಓದಿಕೊಂಡು ಪಾಠಮಾಡುವುದರಿಂದ ಆಯಾ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿನ ಜ್ಞಾನ ಹಾಗೂ ಜಿಜ್ಞಾಸೆಗಳ ಉಸಿರು ಕ್ಷೀಣವಾಗುತ್ತ ಸಾಗಿದೆ.

               ಇದು ಕೇವಲ ಶಿಕ್ಷಣ ಕ್ಷೇತ್ರಕ್ಕೊಂದೇ ಸೀಮಿತವಲ್ಲ. ಆಧುನಿಕ ಪ್ರಭುತ್ವದ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದಡಿ ಪೋಷಣೆಗೊಂಡ ಯಾವುದೇ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಿ ಅಲ್ಲಿ ಈ ಅವನತಿ ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ಕಾಣುತ್ತಿರುತ್ತದೆ. ನ್ಯಾಯಾಲಯ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಯಾವುದಾದರೂ ಹಳೆಯ ನ್ಯಾಯಾಧೀಶರನ್ನು, ವಿಚಾರಿಸಿ ನೋಡಿ. ಅವರು ಇಂದಿನ ವಕೀಲರು ಕಾನೂನುಗಳನ್ನು ಹಾಗೂ ಆ ಕ್ಷೇತ್ರಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಸಂಶೋಧನೆಗಳನ್ನು  ತಿಳಿದುಕೊಳ್ಳುವ ಆಸಕ್ತಿ ಹಾಗೂ ಅರ್ಹತೆಗಳನ್ನೇ ಹೊಂದಿಲ್ಲ ಎನ್ನುತ್ತಾರೆ. ಮತ್ತೊಂದೆಡೆ, ತಾವು ಮಾಡಿದ  ವಾದಗಳು ಹೊಸತಲೆಮಾರಿನ ನ್ಯಾಯಾಧೀಶರಿಗೆ ಅರ್ಥವೇ ಆಗುವುದಿಲ್ಲ ಎಂದು ಸ್ವಲ್ಪ ಆಳವಾಗಿ ತಿಳಿದುಕೊಂಡ ಹಳೆಯ ವಕೀಲರು ಗೋಳಾಡುತ್ತಾರೆ. ಒಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ನ್ಯಾಯಾಲಯ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಗಬ್ಬೆದ್ದುಹೋಗಿದೆ ಎಂಬುದು ಇಂಥವರ ಅಂಬೋಣ. ಅದನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ರಾಜಕೀಯ ಕ್ಷೇತ್ರಕ್ಕೆ ಬನ್ನಿ. ಅಲ್ಲೂ  ಹಳಬರದು ಅದೇ ಗೋಳಾಟ: ಬಹುತೇಕ ರಾಜಕಾರಣಿಗಳು ನಮ್ಮ ಸಂವಿಧಾನವನ್ನಾಗಲೀ, ಕಾನೂನು ಹಾಗೂ ನೀತಿ ಸಂಹಿತೆಗಳನ್ನಾಗಲೀ ತಿಳಿದುಕೊಳ್ಳುವ ಕುತೂಹಲವನ್ನು ಹೊಂದಿದಂತೆ ಕಾಣುವುದಿಲ್ಲ; ರಾಜಕೀಯವನ್ನೊಂದು ಅಧಿಕಾರ ಹಿಡಿಯುವ ಹಾಗೂ ಹಣ ಮಾಡುವ ಕಲೆಯನ್ನಾಗಿ ಮಾರ್ಪಡಿಸಲಾಗಿದೆ; ದಿನದಿಂದ ದಿನಕ್ಕೆ ಅಪರಾಧೀ ಹಿನ್ನೆಲೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುವವರ ಸಂಖ್ಯೆ ರಾಜಕೀಯದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಾಗುತ್ತಿದೆ; ಇತ್ಯಾದಿ.

               ನಮ್ಮ ಆಧುನಿಕ ಸಂಸ್ಥೆಗಳ ಧ್ಯೇಯಾದರ್ಶಗಳನ್ನು ನಾಶಪಡಿಸುವ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯು ಈ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಅವ್ಯಾಹತವಾಗಿ ನಡೆಯುತ್ತಿರುವಾಗ ಈ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಮತ್ತೆ ಹೇಗೆ ಉಳಿದುಕೊಂಡಿವೆ? ಸಮಾಜಕ್ಕೆ ಅವು ಏನನ್ನು ನೀಡುತ್ತಿವೆ?ಎಂಬ ಪ್ರಶ್ನೆ ಸಹಜವಾಗಿಯೇ ಏಳುತ್ತದೆ. ನಮ್ಮ ಪ್ರಭುತ್ವದ ಧ್ಯೇಯೋದ್ದೇಶ, ಸಂಪನ್ಮೂಲಗಳು ಹಾಗೂ ಅಧಿಕಾರಗಳು ಅವುಗಳನ್ನು ಉಳಿಸುತ್ತಿರುವ ಶಕ್ತಿ. ಪ್ರಭುತ್ವದ ಧ್ಯೇಯಾದರ್ಶಗಳ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿಯೇ ಇವೆಲ್ಲ ನಡೆಯುತ್ತಿವೆ ಎಂಬುದು ಗಮನಾರ್ಹ. ಅಂದರೆ ಮಾತುಗಳಲ್ಲಿ ಹಾಗೂ ಕಾಗದದ ಮೇಲೆ ಧ್ಯೇಯಾದರ್ಶಗಳೇ ಇರುತ್ತವೆ. ಆದರೆ ಇವುಗಳ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಬೇರೇನೋ ನಡೆಯುತ್ತಿದೆ. ಈ ಸಂಸ್ಥೆಗಳನ್ನು ನಡೆಸುವವರು ತಮಗೆ ಏನು ಬೇಕೋ ಅದನ್ನು ಯಾವುದೇ ಎಗ್ಗಿಲ್ಲದೇ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಅದರ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಈ ಸಂಸ್ಥೆಗಳ ಧ್ಯೇಯಾದರ್ಶಗಳು ದಿಕ್ಕು ತಪ್ಪಿವೆ.

               ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಶಿಕ್ಷಣ ಎಂದರೆ ಇಂದು ಪದವಿಯನ್ನು ಪಡೆಯುವುದು. ಗುಣಮಟ್ಟ ಎಂದರೆ ಹೆಚ್ಚು ಮಾರ್ಕುಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುವುದು. ಇಂಥ ಪದವಿಗಳನ್ನು ಪಡೆದವರು ಒಳ್ಳೆಯ ನೌಕರಿಗಳನ್ನು ಹಿಡಿಯುವುದೇ ಶಿಕ್ಷಣದ ಗುಣಮಟ್ಟಕ್ಕೆ ಪ್ರಮಾಣವಾಗುತ್ತದೆ. ಶಿಕ್ಷಣ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಉತ್ತಮ ಫಲಿತಾಂಶ ಹಾಗೂ ಪರ್ಸೆಂಟೇಜುಗಳ ಸ್ಪರ್ಧೆಗಿಳಿದಿವೆ. ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯಗಳು ಪೈಪೋಟಿಯ ಮೇಲೆ ಪದವಿಗಳ ಹಾಗೂ ಮಾರ್ಕುಗಳ ಸುರಿಮಳೆಗೈಯುತ್ತಿವೆ. ಇಂಥ ಪದವೀಧರರು ಸರ್ಕಾರೀ ಸಂಸ್ಥೆಗಳನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ಖಾಸಗಿ ಸಂಸ್ಥೆಗಳಿಗೆ ಹೋದರೆ ಸಮಸ್ಯೆಗಳನ್ನು ಎದುರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಹಾಗಾಗಿ ಸರ್ಕಾರೀ ಸಂಸ್ಥೆಗಳಲ್ಲಿ ಹಣ, ಪ್ರಭಾವ, ರಾಜಕೀಯ ಗುಂಪುಗಾರಿಕೆ, ನಕಲಿ ಪ್ರಮಾಣ ಪತ್ರಗಳು, ಇತ್ಯಾದಿಗಳ ಇತ್ಯಾದಿಗಳ ಮೂಲಕ ಅವರು ನೌಕರಿ ಗಿಟ್ಟಿಸಿಕೊಂಡು ತಮ್ಮ ಅಸ್ತಿತ್ವವನ್ನು ಕಂಡುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ. ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳಿಗೆ ಕಲಿಸುವ ಮನಸ್ಸು ಹಾಗೂ ಅರ್ಹತೆ ಇಲ್ಲದವರು ಅವರಿಗೆ ಬೇಕಾಬಿಟ್ಟಿಯಾಗಿ ಮಾರ್ಕುಗಳನ್ನು ನೀಡಿ ಜನಪ್ರಿಯತೆ ಗಳಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ. ಜ್ಞಾನವಿಲ್ಲದವರು ಹಣ, ವಶೀಲಿಯ ಮೂಲಕ ಸಿಗಬೇಕಾದ ಭಡ್ತಿಗಳನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ. ಜಾತೀಯತೆ ಹಾಗೂ ಗುಂಪುಗಾರಿಕೆಗಳು ಇಂಥವರ ಅಸ್ತಿತ್ವಕ್ಕೆ ಅನಿವಾರ್ಯವಾಗಿವೆ. 

               ಈ ಮೇಲಿನ ಬೆಳವಣಿಗೆಗೆ ಒಂದು ವಿನ್ಯಾಸವಿದೆ ಹಾಗೂ ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯತೆಯಿದೆ. ಇದು ಭಾರತೀಯ ಪ್ರಭುತ್ವದ ಸಂಸ್ಥೆಗಳ ಗತಿಯಾಗಿದೆ. ಭಾರತದ ಸ್ವತಂತ್ರ ಪ್ರಭುತ್ವವು ರಚನೆಯಾದಾಗಿನಿಂದ ಅದರೊಳಗೆ ಈ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗಿದೆ. ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಬಂದಾಗ ವಸಾಹತು ಪ್ರಭುತ್ವವನ್ನು ಮಾದರಿಯಾಗಿಟ್ಟುಕೊಂಡು  ಭಾರತಕ್ಕೆ ಇಂದಿನ ಪ್ರಭುತ್ವದ ರೂಪುರೇಷೆಗಳನ್ನು ನೀಡಲಾಯಿತು. ಪ್ರಭುತ್ವದ ಕುರಿತು ಐರೋಪ್ಯರು ಯಾವ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಗಳನ್ನು ಬೆಳೆಸಿಕೊಂಡಿದ್ದರೋ ಅವು ವಸಾಹತು ಪ್ರಭುತ್ವಕ್ಕೆ ಬೆನ್ನೆಲುಬಾಗಿದ್ದವು. ಭಾರತೀಯ ಪ್ರಭುತ್ವದಲ್ಲಿ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ, ಸಮಾನತೆ, ಮಾನವ ಹಕ್ಕು ಇತ್ಯಾದಿ ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ ಮೌಲ್ಯಗಳನ್ನು ಆದರ್ಶವಾಗಿಟ್ಟುಕೊಂಡು, ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವ, ಕಾನೂನು, ನ್ಯಾಯ ವ್ಯವಸ್ಥೆ, ಶಿಕ್ಷಣ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಇತ್ಯಾದಿಗಳನ್ನು ಯೋಜಿಸಲಾಯಿತು. ಈ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗೆ ಆಧಾರಭೂತವಾಗಿ ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ ಸಮಾಜ ವಿಜ್ಞಾನದ ಸಿದ್ಧಾಂತಗಳು ಇದ್ದವು. ವಸಾಹತು ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು ನೂರು ವರ್ಷಗಳ ವರೆಗೆ ಬ್ರಿಟಿಷರು ಮನುಷ್ಯ ಸಮಾಜಗಳ ಹಾಗೂ ಭಾರತೀಯರ ಕುರಿತ ಜ್ಞಾನವನ್ನು ಆಧುನಿಕ ಶಿಕ್ಷಣದ ಸಂಸ್ಥೆಗಳ ಸಂಶೋಧನೆಗಳ ಮೂಲಕ ಕಟ್ಟಿಕೊಂಡಿದ್ದರು ಹಾಗೂ ವಿದ್ಯಾವಂತರಿಗೆ ದಾಟಿಸಿದ್ದರು. ಇಂಥ ವಿದ್ಯಾವಂತರು ಸ್ವತಂತ್ರ ಭಾರತಕ್ಕೆ ಬುನಾದಿ ಹಾಕಿದರು ಹಾಗೂ ತಮ್ಮ ವಸಾಹತು ವಾರಸುದಾರಿಕೆಯನ್ನು ಮುಂದುವರಿಸಿದರು.

               ಈ ವಾರಸುದಾರಿಕೆಯು ಪ್ರಾರಂಭದ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ವಸಾಹತು ಸಂಸ್ಥೆಗಳ ಆದರ್ಶಗಳಿಗೆ ಆದಷ್ಟೂ ಹತ್ತಿರದಲ್ಲಿತ್ತು. ಆದರೆ ಕ್ರಮೇಣ ಮೂಲ ಧ್ಯೇಯಗಳಿಂದ ದೂರಾಗುತ್ತಾ ಬಂದಿತು. ಈ ಮೂಲ ಧ್ಯೇಯಗಳನ್ನೇ ಹೆಸರಿಗೆ ಮಾತ್ರ ಇಟ್ಟುಕೊಂಡು ಅದೇ ಚೌಕಟ್ಟಿನೊಳಗೇ ಭಾರತೀಯರು ಬೇರೇನನ್ನೋ ನಡೆಸತೊಡಗಿದರು. ಈ ಸಂಸ್ಥೆಗಳ ಧ್ಯೇಯಾದರ್ಶಗಳು, ಅವುಗಳಿಗೆ ಆಧಾರಭೂತವಾದ ಸಿದ್ಧಾಂತಗಳು ಹಾಗೂ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳು ಜನರ ಸ್ಮೃತಿ ಪಟಲದಿಂದ ಮರೆಯಾಗತೊಡಗಿ ಅಪ್ರಸ್ತುತವಾಗತೊಡಗಿದವು. ಆದರೆ ಈ ವಸಾಹತು ರಚನೆಗಳು ಭೌತಿಕವಾಗಿ  ಹಾಗೇ ಉಳಿದುಕೊಂಡವು, ಆದರೆ ಒಳಗಿನಿಂದ ಶಿಥಿಲವಾಗತೊಡಗಿದವು. ಈ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯನ್ನು ಹೇಗೆ ಚಿತ್ರಿಸಬೇಕೆನ್ನುವುದೊಂದು ಸವಾಲು. ನಾನು ನೀಡಬಯಸುವ ಚಿತ್ರಣವು ಈ ಕೆಳಗಿನಂತಿದೆ:

               ನಾನು ಈ ಆಧುನಿಕ ಪ್ರಭುತ್ವದ ಸಂಸ್ಥೆಗಳನ್ನು ಶಿಥಿಲಗೊಳಿಸುತ್ತಿರುವ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳನ್ನು ಹಾಗೂ ಗುಂಪುಗಳನ್ನು ಪರೋಪಜೀವಿಗಳು ಅಥವಾ ಬದನಿಕೆಗಳಿಗೆ ಹೋಲಿಸುತ್ತೇನೆ. ಒಂದು ಆರೋಗ್ಯಕರ ವೃಕ್ಷದಲ್ಲಿ ಬದನಿಕೆಗಳು ಮೊಳೆತು ಮರದ ಸಾರವನ್ನು ಹೀರುತ್ತ ಚಿಗುರಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ. ಅವುಗಳಿಗೆ ಸ್ವತಃ ಬೇರುಗಳಿದ್ದರೂ ಕೂಡ ಅವುಗಳು ತಾವು ಆಶ್ರಯಿಸಿದ ವೃಕ್ಷಗಳ ಬೇರುಗಳನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿರುತ್ತವೆ. ಅವುಗಳಿಗೆ ಸ್ವತಃ ಎಲೆಗಳಿದ್ದರೂ ಕೂಡ ಆಶ್ರಯಿಸಿದ ವೃಕ್ಷದ ಎಲೆಗಳನ್ನು ಕೂಡ ಅವಲಂಬಿಸಿರುತ್ತವೆ. ಬದನಿಕೆಗಳು ಸೊಂಪಾಗಿ ಬೆಳೆದ ಮರಗಳನ್ನೇ ಆಶ್ರಯಿಸಿ ತಮ್ಮ ಬದುಕು ಪ್ರಾರಂಭಿಸುತ್ತವೆ. ಆದರೆ ಅವು ಮರವು ತಯಾರಿಸುವ ಆಹಾರವನ್ನು ಹೀರಿ ಪುಷ್ಟವಾಗಿ ಬೆಳೆದಷ್ಟೂ ಮರವು ಬಡವಾಗುತ್ತದೆ. ಹಾಗಾಗಿ ಕೊನೆಗೊಂದು ದಿನ ಮರವು ಬೆಳೆಯುವುದನ್ನು ನಿಲ್ಲಿಸುತ್ತದೆ, ಅದರ ಬದಲಾಗಿ ಬದನಿಕೆಗಳೇ ಬೆಳೆಯುತ್ತಿರುತ್ತವೆ. ಆದರೆ ಅಂತ್ಯವು ಕೇವಲ ಮರಕ್ಕೆ ಮಾತ್ರ ದುರಂತವಲ್ಲ, ಬದನಿಕೆಗಳಿಗೂ ಕೂಡ. ಮರವು ಬಡವಾದ ಹಾಗೆ ಅದು ಹೀರುವ ಆಹಾರವೂ ಕ್ಷೀಣಿಸುತ್ತದೆ. ಮರವನ್ನೇ ಆಧರಿಸಿ ಬೆಳೆದ ಬದನಿಕೆಗಳೂ ಕ್ಷೀಣಿಸುತ್ತವೆ. ಮರವು ಸತ್ತು ಹೋಯಿತೆಂದರೆ ಆ ಮರದ ಮೇಲೆ ಬದನಿಕೆಗಳ ಭವಿಷ್ಯವೂ ಮುಚ್ಚಿಹೋದಹಾಗೇ.

               ಭಾರತೀಯ ಪ್ರಭುತ್ವದ ಸಂಸ್ಥೆಗಳೂ ಕೂಡ ಇದೇ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಗೆ ಒಳಪಟ್ಟಿವೆ ಎಂಬುದು ನನ್ನ ಊಹೆ. ಭಾರತೀಯ ಪ್ರಭುತ್ವವು ವಸಾಹತುವಿನ ವಾರಸುದಾರಿಕೆಯಲ್ಲಿ ರೂಪು ತಳೆಯಿತು. ಅದು ತನ್ನ ಅಂಗ ಸಂಸ್ಥೆಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿಕೊಂಡು ಅವುಗಳಿಗೆ ಆರ್ಥಿಕ ಸಂಪನ್ಮೂಲಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿ, ಅಧಿಕಾರ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳನ್ನು ಹಾಗೂ ಕೇಂದ್ರಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿ, ಅವುಗಳನ್ನು ಚಾಲನೆಗೆ ತಂದಿತು. ಈ ಅಧಿಕಾರ ಹಾಗೂ ಆರ್ಥಿಕ ಸಂಪನ್ಮೂಲಗಳು ಇಡೀ ರಾಷ್ಟ್ರವನ್ನು ತನ್ನ ಹಿಡಿತದಲ್ಲಿಟ್ಟುಕೊಂಡ ಪ್ರಭುತ್ವವನ್ನು ಆಧರಿಸಿವೆ. ಪ್ರಭುತ್ವದ ಈ ಅಂಗ ಸಂಸ್ಥೆಗಳ ಬೆಳವಣಿಗೆಯು ಈ ದೇಶದ ಜನಜೀವನವನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಪಥದಲ್ಲಿ ನಡೆಸಲಿಕ್ಕೆ ನಿರ್ಣಾಯಕವಾಗಿತ್ತು. ಇಂಥದ್ದೊಂದು ಬೃಹತ್ ಯಂತ್ರವನ್ನು ಮುನ್ನಡೆಸುವ ಸಲುವಾಗಿ ನಮ್ಮ ದೇಶದ ಜನತೆಯನ್ನು ಸಕ್ರಿಯವಾಗಿ ತೊಡಗಿಸಲಾಯಿತು. ಅಂದರೆ ಆಳುವವರು ಹಾಗೂ ನೌಕರರ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಲಕ್ಷಾಂತರ ಜನರು ಅದರ ಒಂದು ಸಕ್ರಿಯ ಭಾಗವಾದರು. ಇದು ಪ್ರಾರಂಭವಾದದ್ದು ಹೀಗೆ.

               ಆದರೆ ಪ್ರಾರಂಭದಿಂದಲೂ ವಸಾಹತು ರಚನೆಯ ಭಾಗಗಳಾದ ಇಂಥ ಸಂಸ್ಥೆಗಳನ್ನು ನಡೆಸುವ ಜವಾಬ್ದಾರಿಯನ್ನು ಹೊತ್ತ ಭಾರತೀಯರಿಗೆ ತಮ್ಮ ಜವಾಬ್ದಾರಿಯನ್ನು ಸಮರ್ಥವಾಗಿ ಪೂರೈಸಲು ಕೆಲವು ತೊಡಕುಗಳಿದ್ದವು. ಮೊತ್ತಮೊದಲನೆಯದಾಗಿ ಈ ವಸಾಹತು ಸಂಸ್ಥೆಗಳ ಹಿಂದಿನ ಧ್ಯೇಯಾದರ್ಶಗಳು ಹಾಗೂ ಚಿಂತನೆಗಳನ್ನು ಸರಿಯಾಗಿ ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಅವರಿಗೆ ಸಾಧ್ಯವಾಗಿರಲಿಲ್ಲ. ಏಕೆಂದರೆ ಅವುಗಳ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ  ಹಿನ್ನೆಲೆಯು ಭಾರತೀಯರಿಗೆ ಅಪರಿಚಿತವಾಗಿತ್ತು. ಹಾಗಾಗಿ ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಗಳನ್ನು ಹಾಗೂ ಚಿಂತನೆಗಳನ್ನು ವಿರೂಪಗೊಳಿಸುವ ಕೆಲಸವು ಅವ್ಯಾಹತವಾಗಿ ನಡೆಯಿತು. ಎರಡನೆಯದಾಗಿ ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ ವಸಾಹತು ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಯಾವುದನ್ನು ಈ ಪ್ರಭುತ್ವಕ್ಕೆ ಮೂಲಭೂತವೆಂಬುದಾಗಿ ಪರಿಗಣಿಸಿದ್ದವೋ ಅವು ಭಾರತೀಯರಿಗೆ ಪ್ರಸ್ತುತವೆಂದೇ ಅನಿಸಿರಲಿಲ್ಲ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಸಿದ್ಧಾಂತವನ್ನಾಧರಿಸಿದ ಕ್ರಿಯೆ, ಕಾನೂನನ್ನಾಧರಿಸಿದ ಆಳ್ವಿಕೆ ಹಾಗೂ ನ್ಯಾಯದಾನ, ನೈತಿಕ ನಿಯಮಗಳನ್ನಾಧರಿಸಿದ ಸದಾಚಾರಗಳು, ಉನ್ನತ ಶಿಕ್ಷಣ, ಸಂಶೋಧನೆ, ಸಾಂಸ್ಥಿಕ ಧ್ಯೇಯ, ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಹಿತಾಸಕ್ತಿ, ಪ್ರತಿನಿಧಿತ್ವ, ಇತ್ಯಾದಿ. ಇತ್ಯಾದಿ… ಇಂಥ ಗ್ರಹಿಕೆಯ ಮಿತಿಗಳನ್ನು ಗುರುತಿಸುವ ಕೆಲಸ ನಡೆಯಲಿಲ್ಲ. ಹಾಗಾಗಿ ಸರ್ಕಾರೀ ಸಂಸ್ಥೆಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡುವವರಿಗೆ ತಾವೇನು ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದೇವೆ, ಏಕಾಗಿ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದೇವೆ ಎಂಬ ಸ್ಪಷ್ಟ ತಿಳಿವಳಿಕೆಯೇ ಮೂಡಲಿಲ್ಲ.

               ಇಂಥ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಈ ಕೆಲಸಗಳಿಗಿದ್ದ ಒಂದೇ ಅರ್ಥಪೂರ್ಣ ಆಯಾಮವೆಂದರೆ ಅವು ಜೀವನ ನಿರ್ವಹಣೆಯ ಮಾಧ್ಯಮಗಳು ಎಂಬುದು. ಸರ್ಕಾರವೆಂಬುದು ನೌಕರಿಯನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸುವ, ಜನರಿಗೆ, ಸಮುದಾಯಗಳಿಗೆ ಬದುಕುವ ದಾರಿಯನ್ನು ಕಲ್ಪಿಸುವ  ಸಾಧನವಷ್ಟೇ ಆಯಿತು. ಅಂದರೆ ಸರ್ಕಾರೀ ಸಂಸ್ಥೆ ಎಂಬುದು ಒಂದು ಅರ್ಥ ಸಾಧನೆಯ ಮಾಧ್ಯಮವಾಗಿಯಷ್ಟೇ ಜನರಿಗೆ ಕಾಣಿಸಿತು. ಅವನು ಶಿಕ್ಷಕನಿರಲಿ, ನ್ಯಾಯಾಧೀಶನಿರಲಿ, ರಾಜಕಾರಣಿ ಇರಲಿ, ಪೋಲೀಸನಿರಲಿ, ಭಾರತೀಯ ನಾಗರೀಕ ಸೇವೆಯ ಅಧಿಕಾರಿಯಾಗಲಿ, ಇವರಿಗೆಲ್ಲ ಏನೂ ವ್ಯತ್ಯಾಸ ಉಳಿಯಲಿಲ್ಲ, ನೌಕರಿಯು ಒಂದು ಜೀವನ ಮಾಧ್ಯಮವಾಯಿತು ಅಷ್ಟೆ. ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಭಾರತೀಯರು ನೌಕರಿಯನ್ನು ಒಂದು ಜೀವನ ಮಾಧ್ಯಮವಾಗಿ ಮಾತ್ರ ನೋಡಿದ್ದರು. ಅವರು ಅದನ್ನು ಚಾಕರಿ ಎನ್ನುತ್ತಾರೆ. ಅಂದರೆ ಯಾರದೋ ಕೈಕೆಳಗೆ ಅವರು ಹೇಳಿದ್ದನ್ನು ಮಾಡಿ ಸಂಬಳ ಎಣಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಕೆಲಸ ಅಷ್ಟೆ.

               ಆದರೆ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆ ಇಷ್ಟಕ್ಕೇ ನಿಲ್ಲಲಿಲ್ಲ. ಗೊತ್ತು ಗುರಿಗಳನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಅವುಗಳನ್ನು ನಡೆಸುವವರ ಅರ್ಥಸಾಧನೆಗೆ ಆಹಾರವಾಗತೊಡಗಿದವು. ಸಂಬಳಕ್ಕಿಂತ ಗಿಂಬಳವು ಪ್ರಾಧಾನ್ಯತೆ ಪಡೆಯತೊಡಗಿತು. ಗಿಂಬಳದಲ್ಲಿ ಸರ್ಕಾರವು ಸಾಂಸ್ಥಿಕ ಬೆಳವಣಿಗೆಗೆ ನಿಗದಿ ಪಡಿಸಿದ ಸಂಪನ್ಮೂಲವನ್ನು ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು ಕೊಳ್ಳೆಹೊಡೆಯುವ ಕೆಲಸ ಹಾಗೂ ಸರ್ಕಾರೀ ಸಂಸ್ಥೆಗಳ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ಉಪಯೋಗಿಸಿಕೊಂಡು ಹೊಸ ಸಂಪನ್ಮೂಲಗಳನ್ನು, ಸಾಧ್ಯತೆಗಳನ್ನು ಆವಿಷ್ಕರಿಸುವ ಕೆಲಸಗಳೆಲ್ಲ ಸೇರಿವೆ. ಆದರೆ ಈ ಆವಿಷ್ಕಾರವು ಸಂಸ್ಥೆಗಳ ಬೆಳವಣಿಗೆಯ ಸಲುವಾಗಿ ಅಲ್ಲ. ಅವುಗಳನ್ನಾಧರಿಸಿದ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳ ಹಾಗೂ ಸಮೂಹಗಳ ಅರ್ಥಸಾಧನೆಗಾಗಿ. ಇಂಥ ಅರ್ಥಸಾಧನೆಗಾಗಿ ನಮ್ಮ ಪ್ರಭುತ್ವದ ಧ್ಯೇಯಾದರ್ಶಗಳನ್ನೆಲ್ಲ ಹಾಗೂ ಉದಾರವಾದೀ ಮೌಲ್ಯಗಳನ್ನೆಲ್ಲ ಎಗ್ಗಿಲ್ಲದೇ ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳಲಾಯಿತು. ಸಂವಿಧಾನವನ್ನೂ ಧಾರಾಳವಾಗಿ ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳಲಾಯಿತು. ಇಂಥವರನ್ನು ನಾನು ಬದನಿಕೆಗಳಿಗೆ ಹೋಲಿಸುತ್ತೇನೆ.

               ಇಂಥ ಬೆಳವಣಿಗೆಯಿಂದಾಗಿ ಸಂಸ್ಥೆಗಳ ಧ್ಯೇಯಾದರ್ಶಗಳಿಗಾಗಿ ದುಡಿಯುವವರು ಕ್ರಮೇಣ ಕ್ಷೀಣಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಇಂಥ ಸಂಸ್ಥೆಗಳಲ್ಲಿ ಅಂಥವರು ಕೆಲಸ ಮಾಡುವ ವಾತಾವರಣವೇ ನಾಶವಾಗುತ್ತ ಬಂದಿದೆ. ಏಕೆಂದರೆ ಈ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಈಗ ಬೇರೆಯದೇ ಕೆಲಸ ನಡೆಯುವ ಸ್ಥಳಗಳಾಗಿ ಪರಿವರ್ತನೆಗೊಳ್ಳುತ್ತಿವೆ. ಇಲ್ಲಿ ಸಂಶೋಧನೆಯ ಹಾಗೂ ಶಿಕ್ಷಣದ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ, ನ್ಯಾಯ ಹಾಗೂ ರಕ್ಷಣೆಯ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ, ಜನಸೇವೆ ಹಾಗೂ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಬೇರೆಯ ಕೆಲಸವೇ ನಡೆಯತೊಡಗಿದೆ. ಸಮಾನತೆಯ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಜಾತೀಯತೆ, ಜ್ಞಾನದ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಅಜ್ಞಾನ, ನ್ಯಾಯದ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಅನ್ಯಾಯ, ಪಾಲನೆಯ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಪೀಡನೆ, ಇತ್ಯಾದಿಗಳ ಪೋಷಣೆ ನಡೆಯತೊಡಗಿದೆ. ಈ ಕೆಲಸದಲ್ಲಿ ಪಾಲುಗಾರರಾಗಬಲ್ಲವರು ಮಾತ್ರವೇ ಈ ಸಂಸ್ಥೆಗಳಲ್ಲಿ ಉಳಿದುಕೊಳ್ಳುವ ಹಾಗೂ ಏಳ್ಗೆಯನ್ನು ಹೊಂದುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವನ್ನು ಪಡೆಯುತ್ತಾರೆ. ಒಳ್ಳೆಯ ಜನಸೇವಕನೊಬ್ಬನಿಗೆ ಪ್ರಜಾ ಪ್ರತಿನಿಧಿಯಾಗುವ ಬಾಗಿಲುಗಳು ಮುಚ್ಚಿಹೋದಂತೇ ಒಳ್ಳೆಯ ಶಿಕ್ಷಕ ಹಾಗೂ ಸಂಶೋಧಕನಾಗಬಲ್ಲವನೊಬ್ಬನಿಗೆ ಶಿಕ್ಷಣಸಂಸ್ಥೆಯ ಬಾಗಿಲುಗಳು ಮುಚ್ಚತೊಡಗಿವೆ. ಈ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯಿಂದಾಗಿ ನಮ್ಮ ಸರ್ಕಾರೀ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಯಾವ ಮಾನವ ಸಂಪನ್ಮೂಲಗಳನ್ನು ಆಧರಿಸಿ ತಮ್ಮ ಬೆಳವಣಿಗೆಯನ್ನು ಹೊಂದಬೇಕಿತ್ತೋ ಅವನ್ನೇ ಕಳೆದುಕೊಂಡು ಗುಣಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಕ್ಷೀಣವಾಗತೊಡಗಿವೆ. ಟೊಳ್ಳಾಗತೊಡಗಿವೆ.

               ಹೀಗೆ ಟೊಳ್ಳಾದ ವೃಕ್ಷವು ಖಾಸಗೀಕರಣವೆಂಬ ಬಿರುಗಾಳಿ ಬೀಸತೊಡಗಿದಾಗ ಅಲುಗಾಡತೊಡಗಿದ್ದು ಆಶ್ಚರ್ಯವೇನಲ್ಲ. ಅಂದರೆ ಕಳೆದ ಎರಡು ದಶಕಗಳಿಗೂ ಹಿಂದೆಯೇ  ಖಾಸಗಿ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳಿಂದ ಸರ್ಕಾರೀ ಸಂಸ್ಥೆಗಳಿಗೆ ನಿಧಾನವಾಗಿ ಒಂದೊಂದೇ ಸವಾಲುಗಳು ಬರತೊಡಗಿದವು. ಸರ್ಕಾರೀ ಕ್ಷೇತ್ರವನ್ನು ರಕ್ಷಿಸುವುದು ಹೇಗೆಂಬ ಕುರಿತು ಅಂದಿನಿಂದಲೂ ಚಿಂತನ ಮಂಥನಗಳು ನಡೆಯತೊಡಗಿವೆ. ಸರ್ಕಾರದ ವಿಭಿನ್ನ ಸಂಸ್ಥೆಗಳ ಗುಣಮಟ್ಟ ಕುಸಿಯುತ್ತಿದೆ ಎಂಬ ಎಚ್ಚರಿಕೆಯ ಕರೆಗಂಟೆಯು ಹೊಡೆದೂ ಎರಡು ದಶಕಗಳಿಗಿಂತ ಜಾಸ್ತಿ ಸಮಯವಾಯಿತು. ಅವುಗಳನ್ನು ಸಮುದ್ಧರಿಸಲು ಕಾನೂನುಗಳನ್ನೂ, ನೀತಿ ಸಂಹಿತೆಗಳನ್ನೂ ಬೆಳೆಸುವ ಕೆಲಸವು ಅಣಬೆಯ ಕೃಷಿಯಂತೇ ನಡೆಯಿತು. ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಖಾಸಗಿ ಶಿಕ್ಷಣ ಸಂಸ್ಥೆಗಳ ಸವಾಲು ಸೃಷ್ಟಿಯಾದಂತೆಲ್ಲ ಸರ್ಕಾರೀ ಶಿಕ್ಷಣ ಕ್ಷೇತ್ರಕ್ಕೆ ಒಳ್ಳೆಯ ಶಿಕ್ಷಕರನ್ನು ಆಕರ್ಷಿಸುವುದು ಹೇಗೆಂಬ ಹಾಗೂ ಶಿಕ್ಷಣ ಮತ್ತು ಸಂಶೋಧನೆಯ ಗುಣಮಟ್ಟವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುವುದು ಹೇಗೆಂಬ ಜಿಜ್ಞಾಸೆಗಳು ಕಾವೇರಿವೆ. ಅದರ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಸಂಬಳವನ್ನು ಏರಿಸಿ, ಕೈಕಾಲುಗಳನ್ನು ಆಡಿಸಲೂ ಆಗದಷ್ಟು ನಿಯಮ ನಿಬಂಧನೆಗಳನ್ನು ಗಂಟುಹಾಕಿ, ಉಸಿರಾಡಲೂ ಪುರುಸೊತ್ತಿಲ್ಲದಷ್ಟು ಕಲಿಕೆಯ ವಿಷಯಗಳನ್ನು ಹಾಗೂ ವಿಧಾನಗಳನ್ನು ಜಾರಿಗೊಳಿಸಿ  ಅಳಿದುಳಿದ ಶಿಕ್ಷಣ ಮತ್ತು ಸಂಶೋಧನೆಗಳು ಕೂಡ ಶೀಘ್ರವೇ ಕೊನೆಯುಸಿರೆನ್ನೆಳೆಯುವಂತಾಗಿದೆ. ಇವೆಲ್ಲವೂ ಪರೋಪಜೀವಿಗಳಿಗೆ ವರದಾನಗಳೇ ಆದವು. ಸುಳ್ಳು ಪ್ರಕಾಶನಗಳು, ಸುಳ್ಳು ಸಂಶೋಧನಾ ಪತ್ರಿಕೆಗಳು, ಸುಳ್ಳು ಪದವಿಗಳು ಹಾಗೂ ಪ್ರಮಾಣ ಪತ್ರಗಳು, ಸುಳ್ಳು ಸೆಮಿನಾರುಗಳು ಹಾಗೂ ಸಂಶೋಧನೆಗಳು ಹಾಗೂ ಸುಳ್ಳು ಬಿಲ್ಲುಗಳು ನಾಯಿಕೊಡೆಗಳಂತೇ ಬೆಳೆದವು. 

               ಆಧುನಿಕ ಪ್ರಭುತ್ವದಲ್ಲಿ ಅದರ ಧ್ಯೇಯಾದರ್ಶಗಳನ್ನು ಉಳಿಸಬಲ್ಲ ಹಾಗೂ ಅದರ ಪತನವನ್ನು ತಪ್ಪಿಸಬಲ್ಲ ಒಂದು ಮಾರ್ಗವಾಗಿ ಬುದ್ಧೀಜೀವಿವರ್ಗಕ್ಕೆ, ನಾಗರಿಕ ಹೋರಾಟಗಳಿಗೆ ಹಾಗೂ ಮಾಧ್ಯಮಗಳಿಗೆ ಅವಕಾಶವನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಲಾಗಿದೆ. ಆದರೆ ಇವೂ ಕೂಡ ಮೇಲಿನ ಹಾದಿಯನ್ನೇ ಹಿಡಿದಿರುವುದು ಸ್ಪಷ್ಟ. ಅಂದರೆ ಅವಕ್ಕೆ ತಮ್ಮ ಉದ್ದೇಶದ ಕುರಿತ ತಿಳಿವಳಿಕೆಯು ನಷ್ಟವಾಗಿದೆ. ಅವೆಲ್ಲ ತಮ್ಮ ಐಡಿಯಾಲಜಿಗಳ ಮೂಲಕ ಪರೋಪಜೀವನವನ್ನು  ಗಟ್ಟಿಮಾಡುವ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸುತ್ತಿವೆ. ಅಥವಾ ಇದೇ ಪ್ರಭುತ್ವದಲ್ಲಿ ಅರ್ಥಸಾಧನೆಯ ಹಾಗೂ ಸ್ಥಾನಮಾನದ ಉಪಾಯಗಳಾಗಿ ಪರೋಪಜೀವನದ ಉಪಾಯಗಳನ್ನು ಕಂಡುಕೊಳ್ಳುತ್ತಿವೆ. ಪ್ರಭುತ್ವವು ಯಾವುದನ್ನು ತನ್ನ ಕ್ಷೇತ್ರ ಎಂದು ಗುರುತಿಸುತ್ತದೆಯೋ ಅದರಲ್ಲಿ ಇಂಥ ಪರೋಪಜೀವಿಗಳು ವೈರಸ್ಸುಗಳಂತೆ ಬೆಳೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ.

               ನಾವು ಯಾವುದನ್ನು ತಲೆಮಾರಿನಿಂದ ತಲೆಮಾರಿಗೆ ಆಗುತ್ತಿರುವ ಅವನತಿ ಎಂಬುದಾಗಿ ಗುರುತಿಸುತ್ತೇವೋ ಅದು ಈ ಮೇಲಿನ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯ ಬಾಹ್ಯ ಲಕ್ಷಣವಾಗಿದೆ. ದಿನದಿಂದ ದಿನಕ್ಕೆ ಪರೋಪಜೀವಿಗಳು ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಹಾಗೂ ಶಕ್ತಿಯಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚುತ್ತಿವೆ. ಅದಕ್ಕೆ ಅನುಗುಣವಾಗಿ ನಮ್ಮ ಆಧುನಿಕ ಸಂಸ್ಥೆಗಳ ಆಧಾರ ಸ್ಥಂಭಗಳು ಶಿಥಿಲವಾಗುತ್ತಿವೆ. ಇದರ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಒಂದು ತಲೆಮಾರಿಗಿಂತ ನಂತರದ ತಲೆಮಾರು ಗುಣಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಕ್ಷೀಣಿಸಿದಂತೆ ಕಾಣಿಸುತ್ತದೆ. ಅಂದರೆ ನಮ್ಮ ಸರ್ಕಾರೀ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಪರೋಪಜೀವಿಗಳ ಆಹಾರವಾಗಿರುವುದರಿಂದ ಜ್ಞಾನ ಹಾಗೂ ಬದ್ಧತೆಗಳು ತಲೆಮಾರಿನಿಂದ ತಲೆಮಾರಿಗೆ ವೃದ್ಧಿಯಾಗುವುದರ ಬದಲಾಗಿ ಕ್ಷೀಣಿಸುವುದು ಸಹಜ.

               ಆದರೆ ದಿನದಿಂದ ದಿನಕ್ಕೆ ಆಂತರಿಕವಾಗಿ ನಿಃಸತ್ವಗೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದರೂ ಬಹಿರಂಗವಾಗಿ ಇಂಥ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ, ಗಾತ್ರದಲ್ಲಿ ವರ್ಧಿಸುತ್ತಲೇ ಇವೆ. ನಮ್ಮ ಸರ್ಕಾರಗಳು ಹೊಸ ಹೊಸ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯಗಳನ್ನು, ಶಿಕ್ಷಣ ಸಂಸ್ಥೆಗಳನ್ನು, ನ್ಯಾಯಾಲಯಗಳನ್ನು, ಹೊಸ ಹೊಸ ರಾಜ್ಯ, ಜಿಲ್ಲೆ, ತಾಲೂಕುಗಳನ್ನು, ಆಡಳಿತ ವಿಕೇಂದ್ರೀಕರಣಗಳನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಿ ಅವುಗಳ ಸಂಖ್ಯಾವೃದ್ಧಿ ಮಾಡುವುದರತ್ತ ವಿಶೇಷ ಉತ್ಸುಕತೆ ತೋರಿಸುತ್ತಿವೆ. ಇವೆಲ್ಲ ಸರ್ಕಾರದ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳು ಹೆಚ್ಚೆಚ್ಚು ಜನರನ್ನು ತಲುಪಿ ಆ ಮೂಲಕ ಸರ್ಕಾರೀ ಸಂಸ್ಥೆಗಳ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯನ್ನು ಸಾರುತ್ತಿಲ್ಲವೆ ಎಂಬ ಪ್ರಶ್ನೆ ಏಳಬಹುದು.

               ಆದರೆ ಈ ಬೆಳವಣಿಗೆಗಳ ಹಿಂದೆ ನಿಜವಾಗಿಯೂ ನಡೆಯುತ್ತಿರುವ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆ ಯಾವುದು? ಸರ್ಕಾರದ ಸಂಪನ್ಮೂಲಗಳು ಅವ್ಯಾಹತವಾಗಿ ಹರಿಯುತ್ತಿರುವವರೆಗೆ ಈ ಪರೋಪಜೀವಿಗಳು ಈ ಸಂಸ್ಥೆಗಳನ್ನು ಆಶ್ರಯಿಸುತ್ತವೆ. ತಮ್ಮ ಸಂಖ್ಯೆ ವೃದ್ಧಿಯಾದಂತೆಲ್ಲ ಹೊಸ ಹೊಸ ಸಂಸ್ಥೆಗಳನ್ನು ಹುಟ್ಟುಹಾಕಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಅವುಗಳ ಅಸ್ತಿತ್ವಕ್ಕೆ ಅನಿವಾರ್ಯ. ಸಂಸ್ಥೆಗಳ ಅಂತಃಸ್ಸತ್ವವು ಹಾಳಾದಷ್ಟೂ ಸಂಸ್ಥೆಗಳ ಧ್ಯೇಯಾದರ್ಶಗಳ ಕುರಿತು ಭಾಷಣಗಳು ಮತ್ತಷ್ಟು ಏರುಧ್ವನಿಯಲ್ಲಿ ಕೇಳಿಸತೊಡಗುತ್ತವೆ. ಹಿಂದೆಂದೂ ಇಲ್ಲದಷ್ಟು ಸುಳ್ಳು ಅಥವಾ ಅತಿಶಯೋಕ್ತಿಯಿಂದ ಕೂಡಿದ ಪ್ರಗತಿ ವರದಿಗಳು, ಪ್ರಮಾಣ ಪತ್ರಗಳು, ಮೌಲ್ಯಮಾಪನ ವರದಿಗಳು, ಸಾಧನೆಯ ಕಥೆಗಳು ಅಂಕಿ ಅಂಶ ಸಮೇತವಾಗಿ ರಾಶಿಬೀಳುತ್ತವೆ. ಅಂದರೆ ಮೇಲ್ನೋಟಕ್ಕೆ ಪ್ರಭುತ್ವವು ವಿಸ್ತಾರವಾಗಿ ಹಬ್ಬಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿರುವುದಕ್ಕೆ, ಹಾಗೂ ಅದರ ಧ್ಯೇಯಾದರ್ಶಗಳು ಸಾಕಾರವಾಗುತ್ತಿರುವುದಕ್ಕೆ ಸಾಕ್ಷ್ಯಾಧಾರಗಳು ರಾಶಿಬೀಳುತ್ತವೆ. ಆದರೆ ನಿಜವಾಗಿಯೂ ನಡೆಯುತ್ತಿರುವುದು  ಅವುಗಳನ್ನು ಆಶ್ರಯಿಸಿದ ಪರೋಪಜೀವಿಗಳ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ. ಹಾಗಾಗಿ ಅದರ ಆಂತರಿಕ ಸತ್ವವು ತಲೆಮಾರಿನಿಂದ ತಲೆಮಾರಿಗೆ ಟೊಳ್ಳಾಗುತ್ತಿದೆ. ಈ ಸತ್ಯವನ್ನು ಈ ಮೇಲಿನ ಯಾವ ಕಸರತ್ತುಗಳಿಂದಲಾದರೂ ಮರೆಮಾಚಲಿಕ್ಕೆ ಸಾಧ್ಯವೆ?

ಆಧುನಿಕ ಪ್ರಜಾ ಪ್ರಭುತ್ವವು ಸ್ಟೇಟ್ ಎಂಬ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯಾಗಿದ್ದು ಅದು ಒಂದು ರಾಷ್ಟ್ರದ ನಾಗರಿಕರು ತಮ್ಮ ಶ್ರೇಯೋಭಿವೃದ್ಧಿಗಾಗಿ ಅಳವಡಿಸಿಕೊಂಡ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಾಗಿದೆ. ಅಲ್ಲಿ ಆಳುವ ಪ್ರತಿನಿಧಿಗಳ ಕೆಲಸವೆಂದರೆ ಸಂವಿಧಾನ ಮತ್ತು ಕಾನೂನುಗಳಿಗೆ ಬದ್ಧವಾಗಿ ಆಡಳಿತವನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುವುದು. ಆದರೆ ಈ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಪ್ರಯೋಗವಾಗುತ್ತಿರುವ ರೀತಿ ಬೇರೆಯೇ ಇದೆ. ನಮ್ಮ ಜನ ಪ್ರತಿನಿಧಿಗಳು ಹಾಗೂ ಆಳುವವರು ಆಳುವುದೆಂದರೆ ಪ್ರಜೆಗಳಿಗೆ ದಾನ, ದತ್ತಿ, ಉಡುಗೊರೆ, ಇತ್ಯಾದಿಗಳನ್ನು ನೀಡುವ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮ ಎಂದುಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. ಇದಕ್ಕೆ ಕಾರಣವೆಂದರೆ ಅವರಿಗೆ ಆಧುನಿಕ ಪ್ರಭುತ್ವವು ಅರ್ಥಕ್ಕೆ ನಿಲುಕಿಲ್ಲ, ಬದಲಾಗಿ ಅವರಿಗೆ ಆಳುವುದೆಂದರೆ ಭಾರತೀಯ ರಾಜರಂತೆ ಆಳುವುದು ಎಂಬ ಕಲ್ಪನೆ ಇದ್ದಂತಿದೆ.

ಹಿಂದಿನ ಅಂಕಣದಲ್ಲಿ ಭಾರತೀಯ ಆಳುವ ವರ್ಗಕ್ಕೆ ಸಾಂಸ್ಥಿಕ ಧ್ಯೇಯಗಳು ಅರ್ಥವಾಗುವುದಿಲ್ಲ ಎಂಬುದಕ್ಕೆ ಅನೇಕ ದೃಷ್ಟಾಂತಗಳನ್ನು ನೀಡಿದ್ದೆ. ಅದರಂತೇ ಈ ಆಳುವ ವರ್ಗಕ್ಕೆ ಮತ್ತೊಂದು ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯ ಕೂಡ ಇದೆ. ಅದು ನಿಮ್ಮ ಗಮನಕ್ಕೂ ಬಂದಿರಬಹುದು. ಅದೆಂದರೆ, ಆಳುವುದೆಂದರೇನು? ನಾವು ನಮ್ಮ ದೇಶದಲ್ಲಿ ನೋಡುವ ಪ್ರಕಾರ ಜನಪ್ರಿಯ ಯೋಜನೆಗಳನ್ನು ಘೋಷಿಸುವುದು. ಒಂದು ರೂಪಾಯಿಗೆ ಕೇಜಿ ಅಕ್ಕಿ, ವಿಧವೆಯರಿಗೆ ಪಿಂಚಣಿ, ಸೀರೆ ಇತ್ಯಾದಿಗಳನ್ನು ಕೊಡುವುದು, ಸ್ಕೂಲು ಮಕ್ಕಳಿಗೆ ಸೈಕಲ್ಲುಗಳು, ಬಿಸಿಯೂಟ, ಮೊಟ್ಟೆ ಹಾಲು ನೀಡುವುದು, ಬಡವರಿಗೆ ಮನೆ ಕಟ್ಟಿಸಿ ಕೊಡುವುದು, ಮದುವೆ ಆಗುವವರಿಗೆ ತಾಳಿಭಾಗ್ಯ, ಹಣ, ಮಂಚ ಇತ್ಯಾದಿಗಳನ್ನು ನೀಡುವುದು, ಕೃಷಿಕರಿಗೆ ನೂರೆಂಟು ಸಬ್ಸಿಡಿಗಳು ಹಾಗೂ ಸಾಲಗಳು, ನಂತರ ಸಾಲ ಮನ್ನಾ, ಬಡವರ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಅಕೌಂಟುಗಳನ್ನು ತೆರೆಯುವುದು, ಇತ್ಯಾದಿಯಾಗಿ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳು ಅವ್ಯಾಹತವಾಗಿ ಇಂದಿನವರೆಗೂ ಘೋಷಣೆಯಾಗುತ್ತ ಬಂದಿವೆ. ಆಯ್ಕೆಯಾದ ಪ್ರತೀ ಹೊಸ ಸರ್ಕಾರವೂ ಕೂಡ ತನ್ನ ದಕ್ಷತೆಯನ್ನು ಹಾಗೂ ಜನಪರತೆಯನ್ನು ಮನದಟ್ಟು ಮಾಡಬೇಕಾದರೆ ಇಂಥ ಹೊಸದೊಂದು ಅಥವಾ ಹಲವು ಯೋಜನೆಗಳನ್ನು ಘೋಷಿಸಬೇಕಾದ ಒತ್ತಡ ಇದೆ.

               ಈ ಕಾರ್ಯದಲ್ಲಿ ಯಾರು ನಾವೀನ್ಯತೆಯನ್ನು ತೋರಿಸುತ್ತಾರೋ ಅವರು ಮುತ್ಸದ್ದಿಗಳು ಎಂಬ ಅಭಿಪ್ರಾಯವು ರಾಜಕಾರಣದ ವಲಯದಲ್ಲಿ ಇದೆ. ಹಾಗಾಗಿ ಹೊಸದಾಗಿ ಬಂದವರು ಯಾವುದಾದರೂ ಘೋಷಣೆ ಮಾಡಿದಾಗ ’ಇದೇನೂ ಹೊಸದಲ್ಲ, ನಮ್ಮ ಪಕ್ಷವೇ ಇದನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತ್ತು’ ಎಂಬ ತಕರಾರುಗಳೂ ಸಾಮಾನ್ಯ. ಘೋಷಿಸುವಾಗ ಬೊಕ್ಕಸದಲ್ಲಿ ಎಷ್ಟು ಹಣವಿದೆ ಎಂಬುದು ಕೂಡ ಇವರಿಗೆ ಪ್ರಸ್ತುತವಾಗುವುದಿಲ್ಲ. ಅವುಗಳನ್ನು ಜಾರಿಗೊಳಿಸಲು ಒದ್ದಾಡುತ್ತಾರೆ. ಹಾಗೂ ಅವು ಅನುಷ್ಠಾನ ಗೊಳ್ಳುವುದೂ ಕೂಡ ಅಷ್ಟು ಮುಖ್ಯವಲ್ಲ, ಏಕೆಂದರೆ ಅವುಗಳ ಬೆನ್ನೇರಿ ಭ್ರಷ್ಟಾಚಾರದ ಲೆಕ್ಕಾಚಾರಗಳೂ ಬರುತ್ತವೆ. ಇದು ಪ್ರಜೆಗಳೊಂದಿಗೆ ಸಂಬಂಧವೇರ್ಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಒಂದು ವೈಖರಿ ಅಷ್ಟೆ. ತಮ್ಮದು ಜನಪರ ಸರ್ಕಾರ ಎಂಬುದಕ್ಕೆ ಆಧಾರಗಳು ಸೃಷ್ಟಿಯಾದರೆ ಸಾಕು ಎಂಬ ಧೋರಣೆ ಇವರಿಗೆ ಇದ್ದಂತಿದೆ. ಅವರಿಗೆ ಸಾಂಸ್ಥಿಕ ಉದ್ದೇಶವೇ ಅರ್ಥವಾಗಲು ಕಷ್ಟವಿರುವಾಗ ಇಂಥ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಅನುಷ್ಠಾನಕ್ಕೆ ತರುವಲ್ಲಿ ಅವರು ಬೇರೆ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ವರ್ತಿಸಬೇಕು ಎಂಬ ನಿರೀಕ್ಷೆಯೂ ಅತಿಯಾಗುತ್ತದೆ.

               ನಮ್ಮ ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವದ ಮಾದರಿಯನ್ನು ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ ಪ್ರಭುತ್ವಗಳಿಂದ ತೆಗೆದುಕೊಂಡಿದ್ದೇವೆ. ಆದರೆ ಯುರೋಪಿನ, ಅಮೇರಿಕಾದ ಯಾವ ಪ್ರಭುತ್ವಗಳಲ್ಲೂ ಸರ್ಕಾರವು ಈ ಕೆಲಸಗಳನ್ನು ತನ್ನ ಕರ್ತವ್ಯ ಅಂದುಕೊಂಡಿಲ್ಲ. ಉತ್ತಮ ಆಡಳಿತ ಎಂದರೆ ಜನಪ್ರಿಯ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಘೋಷಿಸುವುದಲ್ಲ. ನಿಯಮಾವಳಿಗಳ ಪ್ರಕಾರ ಶಿಸ್ತುಬದ್ಧವಾಗಿ ಆಡಳಿತ ನಡೆಸುವುದು. ಪ್ರಜಾ ಪ್ರಭುತ್ವವನ್ನು ಅಳವಡಿಸಿಕೊಂಡು ಕಾಯ್ದೆ ಕಾನೂನುಗಳನ್ನು ಹಾಕಿಕೊಂಡಿರುವುದೇ ಜನತೆಯ ಕಲ್ಯಾಣಕ್ಕಾಗಿ.  ಆ ಕಾನೂನುಗಳನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ವಸ್ತು ಒಡವೆಗಳನ್ನು ಕೊಟ್ಟು ಜನರನ್ನು ಸಂಪ್ರೀತಿಗೊಳಿಸುವ ಕೆಲಸವು ರಾಜಕಾರಣಿಗಳ ಯಾವ ಕರ್ತವ್ಯದಲ್ಲೂ ಬರುವುದಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ಭಾರತದಲ್ಲೇಕೆ ಹೀಗೆ? ಒಂದೇ ಮಾದರಿಯ ಪ್ರಭುತ್ವ. ಅನುಷ್ಠಾನದ ವಿಧಾನದಲ್ಲಿ ಅಜಗಜಾಂತರ.

               ಈ ವ್ಯತ್ಯಾಸದ ಹಿಂದೆ ಭಾರತೀಯ ಸಂಸ್ಕೃತಿಗೂ ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ ಸಂಸ್ಕೃತಿಗೂ ಇರುವ ವ್ಯತ್ಯಾಸವೊಂದು ಕಾರಣವಾಗಿ ಇದೆ. ಅದೆಂದರೆ ಪ್ರಜೆ ಹಾಗೂ ಸಾರ್ವಭೌಮರ ಸಂಬಂಧವನ್ನು ಅವರು ಹಾಗೂ ನಾವು ಭಾವಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ರೀತಿ ಒಂದೇ ಇಲ್ಲ. ಪಶ್ಚಿಮದಲ್ಲಿ ಈ ಸಂಬಂಧವು ಕ್ರೈಸ್ತ ಚಿಂತನೆಗಳನ್ನು ಆಧರಿಸಿದೆ. ಅಲ್ಲಿ ಸಾರ್ವಭೌಮ ಎಂಬ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯು ಗಾಡ್‌ನಿಂದ ಹುಟ್ಟಿಕೊಂಡಿದೆ. ಸಾರ್ವಭೌಮ ಹಾಗೂ ಪ್ರಜೆಯ ಸಂಬಂಧವು ಗಾಡ್ ಹಾಗೂ ಮಾನವನ ಸಂಬಂಧದ ಮಾದರಿಯ ಮೇಲೆ ರೂಪುಗೊಂಡಿದೆ. ಗಾಡ್‌ನ ಸಾರ್ವಭೌಮತ್ವವೆಂಬುದು ಮನುಕುಲಕ್ಕೇ ಅನ್ವಯವಾಗುವ ಸರ್ವವ್ಯಾಪಿಯಾದ ಅಧಿಕಾರ. ಏಕೆಂದರೆ ಮನುಷ್ಯರೆಲ್ಲ ಆತನದೇ ಸೃಷ್ಟಿಗಳು. ಅಂದರೆ ಗಾಡ್ ಮಾನವನನ್ನು ತನ್ನ ಕಾನೂನುಗಳಿಂದ ನಿಯಂತ್ರಿಸುತ್ತಿರುವ ಒಂದು ಶಕ್ತಿಯಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲ ಅವನು ಯಾವುದೋ ಉದ್ದೇಶವನ್ನಿಟ್ಟುಕೊಂಡು ತನ್ನ ಕಾನೂನುಗಳ ಮೂಲಕ ಮನುಷ್ಯನ ಅಸ್ತಿತ್ವವನ್ನು ರೂಪಿಸುತ್ತಿದ್ದಾನೆ. ಮನುಷ್ಯನೇಕೆ ಗಾಡ್‌ನ ಆಳ್ವಿಕೆಯನ್ನು ಒಪ್ಪಿಕೊಳ್ಳಬೇಕೆಂದರೆ ಹಾಗೆ ಮಾಡಿದಾಗ ಮಾತ್ರ ಈ ಸೃಷ್ಟಿಯ ಉದ್ದೇಶವನ್ನು ಈಡೇರಿಸಬಹುದು. ಗಾಡ್‌ನ ಆಜ್ಞೆಯನ್ನು ಉಲ್ಲಂಘಿಸಿದರೆ ಅವನಿಗೆ ಶಾಶ್ವತ ನರಕವೇ ಗತಿ. ಅಂದರೆ ಈ ಆಳ್ವಿಕೆಯ ಕಲ್ಪನೆಯಲ್ಲಿ ಸಾರ್ವಭೌಮ ಶಕ್ತಿಯು ಸಕ್ರಿಯವಾಗಿ ಆಳಿಸಿಕೊಳ್ಳುವವನ ಹಿತದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ (ಇಂಟರೆಸ್ಟ್) ಅವನ ಮೇಲೆ ನಿಯಂತ್ರಣ ಸ್ಥಾಪಿಸುತ್ತಿರುತ್ತದೆ. ಆಳುವವನಿಲ್ಲದೇ ಆಳಿಸಿಕೊಳ್ಳುವವನಿಗೆ ಅಸ್ತಿತ್ವವೂ ಇಲ್ಲ ಸದ್ಗತಿಯೂ ಇಲ್ಲ. ಇದು ಗಾಡ್ ರಚಿಸಿದ ಸ್ಟೇಟ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆ.

               ಈ ಆಳ್ವಿಕೆಯ ಕಲ್ಪನೆಯೇ ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ ಸೆಕ್ಯುಲರ್ ಸ್ಟೇಟಿನ ಮೂಲಮಾದರಿಯಾಗಿದೆ.  ಸಾರ್ವಭೌಮತ್ವ ಇಲ್ಲದೇ ಸ್ಟೇಟ್ ಇಲ್ಲ. ಸಾರ್ವಭೌಮತ್ವವೆಂದರೆ ಆಳಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಸಮಸ್ತ ಪ್ರಜೆಗಳ ಮೇಲೂ ಪರಮಾಧಿಕಾರವನ್ನು ಪ್ರಯೋಗಿಸುವ ಶಕ್ತಿ. ಈ ಸೆಕ್ಯುಲರ್ ಸ್ಟೇಟಿನಲ್ಲಿ ಗಾಡ್ ಹಾಗೂ ಅವನ ಆಜ್ಞೆಗಳು ಇರುವುದಿಲ್ಲ, ಹಾಗಾಗಿ ಚರ್ಚಿಗೆ ಇಲ್ಲಿ ಪಾತ್ರವಿಲ್ಲ. ಅದಕ್ಕೆ ಬದಲಾಗಿ ಆಳುವವರು ಹಾಗೂ ಆಳಿಸಿಕೊಳ್ಳುವವರು ಒಂದು ಸಂವಿಧಾನವನ್ನು ರಚಿಸಿಕೊಂಡು ಅದಕ್ಕೆ ಬದ್ಧರಾಗಿರುತ್ತಾರೆ. ಸಂವಿಧಾನವು ಸ್ಟೇಟಿನ ಸ್ವರೂಪವನ್ನು ರಚಿಸುತ್ತದೆ. ಈ ಅರ್ಥದಲ್ಲಿ ಸೆಕ್ಯುಲರ್ ಸ್ಟೇಟ್ ಎಂಬುದು ಸಂವಿಧಾನದ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಸಾರ್ವಭೌಮ ಶಕ್ತಿಯಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಈ ಸ್ಟೇಟನ್ನು ಆಳುವವರು ಹಾಗೂ ಆಳಿಸಿಕೊಳ್ಳುವವರಿಬ್ಬರೂ ಸೇರಿ ತಮ್ಮೆಲ್ಲರ ಭವಿತವ್ಯಕ್ಕಾಗಿ ರಚಿಸಿಕೊಂಡಿರುತ್ತಾರೆ. ಈ ಒಪ್ಪಂದದ ಪ್ರಕಾರ ಪ್ರಜೆಗಳು ಸ್ಟೇಟಿನ ಕಾನೂನಿಗೆ ಬದ್ಧರಾಗಿರಬೇಕು ಹಾಗೂ ಅದರ ಆಳ್ವಿಕೆಗೆ ಅಂದರೆ ಸಾರ್ವಭೌಮತ್ವಕ್ಕೆ ವಿಧೇಯರಾಗಿರಬೇಕು.

               ಅನೇಕ ತಲೆಮಾರುಗಳ ವರೆಗೆ ಇಂಥ ಆಳ್ವಿಕೆಗೆ ತಮ್ಮನ್ನು ಕೊಟ್ಟುಕೊಂಡ ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯರಿಗೆ ಸ್ಟೇಟ್ ಎನ್ನುವುದು ಅವರ ಅನುಭವದ ಒಂದು ಭಾಗ. ಇಂಥ ಸ್ಟೇಟಿನಲ್ಲಿ ಸ್ಟೇಟ್ ಸಮಾಜ ಹಾಗೂ ನಾಗರೀಕ ಸಮಾಜ ಎಂಬ ಎರಡು ವಲಯಗಳು ಇರುತ್ತವೆ. ಅಂದರೆ ಸ್ಟೇಟ್ ಸಮಾಜ ಎಂಬುದು ಆಳ್ವಿಕೆಯನ್ನು ಅಥವಾ ಸಾರ್ವಭೌಮತ್ವವನ್ನು ರಚಿಸುವ ಸಂಸ್ಥೆಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುತ್ತದೆ. ನಮ್ಮಲ್ಲಿ ಇದನ್ನು ಸರ್ಕಾರೀ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಹಾಗೂ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳು ಅನ್ನುತ್ತೇವೆ. ಇದು ಯಾರದೇ ಖಾಸಗಿ ಹಿತಾಸಕ್ತಿಯನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುವ ಸಲುವಾಗಿ ಬಳಕೆಯಾಗತಕ್ಕದ್ದಲ್ಲ. ಒಟ್ಟಾರೆಯಾಗಿ ಸ್ಟೇಟ್‌ನ ಉದ್ದೇಶದ ಸಾಕಾರಕ್ಕಾಗಿ ಬಳಕೆಯಾಗಬೇಕು. ಈ ವಲಯದಲ್ಲಿ ವ್ಯವಹರಿಸುವ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು ಸ್ಟೇಟ್ ಎಂಬ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಸಂಸ್ಥೆಯ ಉದ್ದೇಶಗಳನ್ನು ಸಾಕಾರಗೊಳಿಸಲು ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಿರುತ್ತಾರೆ.

               ಇಂಥ ಸ್ಟೇಟಿನಲ್ಲಿ ಆಳ್ವಿಕೆಗೆ ಒಳಪಟ್ಟ ಸಮುದಾಯಗಳನ್ನು ನಾಗರಿಕ ಸಮಾಜ ಎನ್ನಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇವರು ಸ್ಟೇಟಿನ ಕಾನೂನಿನ ಆಳ್ವಿಕೆಗೆ ವಿಧೇಯರಾಗಿರಬೇಕು ಎಂಬ ಷರತ್ತಿನ ಮೇಲೆ ಸ್ಟೇಟ್ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರುತ್ತದೆ. ಹಾಗಾಗಿ ’ನಾಗರಿಕರು ಕಾನೂನಿಗೆ ಏಕೆ ವಿಧೇಯರಾಗಿರಬೇಕು?’ ಎಂಬ ಪ್ರಶ್ನೆ ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ ರಾಜಕೀಯ ಚಿಂತನೆಗಳಲ್ಲಿ ಮೂಲಭೂತವಾಗಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಸ್ಟೇಟ್ ಎಂಬುದು ತನ್ನ ಕಾನೂನಿನ ದಬ್ಬಾಳಿಕೆಯಿಂದ ಪ್ರಜೆಗಳನ್ನು ಶೋಷಿಸತೊಡಗಿದರೆ ಅದಕ್ಕೇನು ಪರಿಹಾರ? ಈ ಸಮಸ್ಯೆಯನ್ನು ಬಗೆಹರಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಸಲುವಾಗಿ ನಾಗರಿಕ ಸಮಾಜದ ಕಲ್ಪನೆ ಪ್ರಾಧಾನ್ಯತೆ ಪಡೆಯಿತು. ಸ್ಟೇಟ್ ಎನ್ನುವುದು ಆಳುವ  ಸಂಸ್ಥೆಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸಿದರೆ ನಾಗರಿಕ ಸಮಾಜವು ಆಳಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಪ್ರಜಾ ಸಮುದಾಯಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತದೆ. ನಾಗರಿಕರು ಒಂದು ಸಮಾಜವಾಗಿ ಸಂಘಟಿತರಾಗಿ ಬೇರೆ ಬೇರೆ ಚಳವಳಿಗಳ ಮೂಲಕ, ವೇದಿಕೆಗಳ ಮೂಲಕ ತಮ್ಮ ಹಕ್ಕುಗಳಿಗಾಗಿ ಹೋರಾಡುತ್ತ ಇಂಥ ಸ್ಟೇಟಿನಲ್ಲಿ ಆಳಿಸಿಕೊಳ್ಳುವವರ ಹಿತಾಸಕ್ತಿಯನ್ನು ರಕ್ಷಿಸುತ್ತಿರುತ್ತಾರೆ. ಪರಿಪೂರ್ಣವಾಗಿ ವಿಕಸಿತ ಸ್ಟೇಟಿನಲ್ಲಿ ಪರಿಪೂರ್ಣವಾಗಿ ವಿಕಸಿತ ನಾಗರಿಕ ಸಮಾಜವೂ ಇರಬೇಕಾದದ್ದು ಒಂದು ನಿಬಂಧನೆ.

               ಅಂದರೆ ನಾಗರಿಕ ಸಮಾಜದ ಒಂದು ಭಾಗವಾಗಿ ಆ ಪ್ರಭುತ್ವದ ಪ್ರತೀ ಪ್ರಜೆಯೂ ರಾಜಕೀಯ ಜಾಗೃತಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿರಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ, ಹಾಗೂ ತನ್ನ ಅಭಿಪ್ರಾಯಗಳನ್ನು ದಾಖಲಿಸುವ ಮೂಲಕ ಹಾಗೂ ಹಕ್ಕೊತ್ತಾಯ ಮಾಡುವುದರ ಮೂಲಕ ಆಳ್ವಿಕೆಯ ಒಂದು ಸಕ್ರಿಯ  ಭಾಗವಾಗಿರಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಪ್ರಜಾ ಪ್ರಭುತ್ವದಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿನಿಧಿಗಳನ್ನು ಮತ ಚಲಾವಣೆಯ ಮೂಲಕ ಆರಿಸುವುದೂ ಇಂಥದ್ದೊಂದು ಕಾರ್ಯ. ಒಂದೊಮ್ಮೆ ನಾಗರಿಕ ಸಮಾಜವು ತನ್ನ ಈ ಕರ್ತವ್ಯದಲ್ಲಿ ವಿಫಲವಾದರೆ ಸ್ಟೇಟ್ ಆ ಮಟ್ಟಿಗೆ ವಿಫಲವಾದಂತೇ. ಅಂದರೆ ಪ್ರತೀ ಪ್ರಜೆಗೂ ಕೂಡ ತಮ್ಮ ಸ್ಟೇಟ್‌ನ ಸ್ವರೂಪವೇನು? ತಮ್ಮ ಸ್ಟೇಟಿನಲ್ಲಿ ಪ್ರಜೆಯ ಪಾತ್ರವೇನು? ತಮ್ಮ ಕಾನೂನುಗಳೇನು? ತಮ್ಮ ಸ್ಟೇಟಿಗೆ ಯಾವುದು ಒಳ್ಳೆಯದು ಯಾವುದು ಕೆಟ್ಟದ್ದು ಇತ್ಯಾದಿಗಳ ಅರಿವು ಇಲ್ಲದಿದ್ದರೆ ಅವರು ನಾಗರಿಕರೇ ಆಗಲಾರರು. ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯರಿಗೆ ಇಂಥ ನಾಗರಿಕ ಸಮಾಜವೂ ಅವರ ಅನುಭವದ ಒಂದು ಭಾಗವೇ ಆಗಿದೆ. ಪಶ್ಚಿಮಕ್ಕೆ ಹೋಗಿ ಹತ್ತಾರು ವರ್ಷ ಅಲ್ಲಿನ ಪ್ರಜೆಯಾದ ಭಾರತೀಯರಿಗೂ ಈ ಸ್ಟೇಟ್ ಹಾಗೂ ನಾಗರಿಕ ಸಮಾಜಗಳು ಅನುಭವಕ್ಕೆ ಬರುತ್ತವೆ.

               ಆದರೆ ಭಾರತೀಯ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಇಂಥದೊಂದು ಸ್ಟೇಟ್ ಅಥವಾ ನಾಗರಿಕ ಸಮಾಜಗಳು ಇದ್ದಿದ್ದರೆ ನಮ್ಮ ರಾಜಕಾರಣಿಗಳಾಗಲೀ ಪ್ರಜೆಗಳಾಗಲೀ ಹೀಗೆ ಆಡುತ್ತಿದ್ದರೆ?  ಇಂಥ ಸ್ಟೇಟಿನಲ್ಲಿ ಸ್ಟೇಟ್ ಸಮಾಜದ ಒಂದು ಭಾಗವಾದ ಆಳುವವರ ಮೇಲಿನ ನಿರೀಕ್ಷೆ ಏನಿರುತ್ತದೆ? ಅವರು ಸಂವಿಧಾನ ಬದ್ಧವಾಗಿ ಸ್ಟೇಟಿನ ಉದ್ದೇಶಗಳನ್ನು ಸಾಕಾರಗೊಳಿಸಬೇಕು, ನಾಗರಿಕ ಸಮಾಜದ ಹಿತಾಸಕ್ತಿಯನ್ನು ಸ್ಟೇಟಿನ ಉದ್ದೇಶದೊಳಗೆ ಒಳಗೊಳ್ಳಬೇಕು ಎಂದಷ್ಟೇ ಇರುತ್ತದೆ. ಪಶ್ಚಿಮದಲ್ಲೆಲ್ಲೂ ಪ್ರಜೆಗಳಿಗೆ ತಾಳಿ, ಮಂಚ, ಮನೆ, ಅಕ್ಕಿ, ಸೈಕಲ್ಲು, ಸೀರೆಗಳನ್ನು ಹಂಚುವುದು ಸ್ಟೇಟಿನ ಯಾವ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳಲ್ಲೂ ಬರುವುದಿಲ್ಲ. ಮತಗಳನ್ನು ಹಣಕೊಟ್ಟು, ಹೆಂಡ ಕೊಟ್ಟು ಖರೀದಿಸುವುದು ಪಶ್ಚಿಮದ ಯಾವ ಸ್ಟೇಟುಗಳಲ್ಲೂ ಕಾಣದ ಸಂಗತಿ. ಇಂಥ ಜನಪ್ರಿಯ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳು ರಾಜಕಾರಣಿಗಳ ಖಾಸಗಿ ನಿರ್ಣಯಗಳಾಗಿವೆಯೇ ಹೊರತೂ ಪ್ರಭುತ್ವದ ಅಂಗಗಳಲ್ಲ. ಹಾಗಾಗಿಯೇ ಆಯ್ಕೆಯಾಗಿ ಆಡಳಿತಕ್ಕೆ ಬಂದ ಪ್ರತೀ ಪಕ್ಷವೂ ತನ್ನ ಬ್ರಾಂಡಿನ ಹೊಸ ಜನಪ್ರಿಯ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಹುಡುಕುವುದೇ ತನ್ನ ಸಾಫಲ್ಯದ ರಹಸ್ಯ ಎಂದು ನಂಬಿರುತ್ತದೆ. ಚುನಾವಣೆಗಳಲ್ಲೂ ಆಯಾ ಪಕ್ಷಗಳು ಇದನ್ನೇ ತಮ್ಮ ಸಾಧನೆ ಎಂಬಂತೆ ಎತ್ತಿ ಹೇಳುತ್ತಿರುತ್ತವೆ.  ಇದರಾಚೆಗೆ ಸ್ಟೇಟ್ ಸಮಾಜ ಹಾಗೂ ನಾಗರಿಕ ಸಮಾಜ ಎಂಬುದು ಎಲ್ಲೂ ಕಾಣಿಸುತ್ತಿಲ್ಲ. ಅಂದರೆ ನಮ್ಮಲ್ಲಿ ಪ್ರಜಾ ಪ್ರಭುತ್ವವೇ ಇದ್ದಂತಿಲ್ಲ.

               ಇಲ್ಲಿ ಪ್ರಜಾ ಪ್ರಭುತ್ವವಿದ್ದಿದ್ದರೆ ಮತದಾರರಿಗೆ ಹಣಕೊಟ್ಟು ಓಟು ಹಾಕಿಸಬೇಕಾದ ಪರಿಸ್ಥಿತಿ ಇರುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ. ಪ್ರಜೆಗಳಿಗೆ ಹಣಕೊಟ್ಟು ಮತಹಾಕಿಸಬೇಕು ಅಂತಾದರೆ ಅದು ನಾಗರಿಕ ಸಮಾಜವೇ ಅಲ್ಲ ಅಂದಂತಾಯಿತು. ತಮ್ಮ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಅಥವಾ ಪಕ್ಷದ ವರ್ಚಸ್ಸನ್ನು ಬೆಳೆಸಿಕೊಳ್ಳುವುದಕ್ಕೆ ಇಲ್ಲಿನ ರಾಜಕಾರಣಿಗಳು ಸ್ಟೇಟಿನ ಬೊಕ್ಕಸವನ್ನು ಬರಿದುಮಾಡುತ್ತಾರೆ ಅಂತಾದರೆ ಇಲ್ಲಿ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ವಲಯವೆಂಬುದು ಎಲ್ಲಿದೆ?  ಪ್ರತೀ ಜಾತಿ, ಉಪಜಾತಿಗಳು ತಂತಮ್ಮ ಜಾತಿಯ ಲಾಭಕ್ಕಾಗಿ ಹೋರಾಡುವುದು ಹಾಗೂ ಅದಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ ರಾಜಕಾರಣಿಗಳು ಇಂಥ ಜಾತಿಗಳಿಗಾಗಿಯೇ ಕಾನೂನುಗಳನ್ನು ಮಾಡಿ ಅವನ್ನು ಸಂತುಷ್ಟ ಪಡಿಸುವುದನ್ನೇ ತಮ್ಮ ಅಸ್ತಿತ್ವವನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಿಕೊಂಡಿರುವುದನ್ನು ನೋಡಿದರೆ ಈ ಆಳ್ವಿಕೆಗೆ ಒಂದು ಸಾಮಾನ್ಯ ಉದ್ದೇಶ ಎಂಬುದೇ ಇಲ್ಲ ಎಂದಂತಾಯಿತು. ಇಲ್ಲ ಸ್ಟೇಟ್ ಎಂಬುದೇ ಸಾರ್ವಭೌಮ ಎಂದಾಗಿದ್ದರೆ ಇಲ್ಲಿನ ಆಳುವವರು ಪ್ರಜೆಗಳ ಜೊತೆಗೆ ಇಂಥ ತಂತ್ರಗಳ ಮೂಲಕ ಸಂಬಂಧವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಹೀನಾಯ ಸ್ಥಿತಿಗೆ ಇಳಿಯುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ. ಅಂದರೆ ಇದು ಪ್ರಜಾ ಪ್ರಭುತ್ವ ಎಂಬ ಹೆಸರನ್ನು ಹೊತ್ತಿದೆ ಆದರೆ ಪ್ರಜಾ ಪ್ರಭುತ್ವವಲ್ಲ. ಅಂದರೆ ರಾಜಕಾರಣಿಗಳಾದಿಯಾಗಿ ಸಮಸ್ತ ಪ್ರಜೆಗಳು ಕೂಡ ತಮ್ಮ ತಮ್ಮ ಜೀವನವನ್ನು ತಾವು ವ್ಯವಸ್ಥಿತಗೊಳಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಅವಕಾಶವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದಾರೆ. ಒಂದು ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ನೋಡಿದರೆ ಇದು ಪ್ರಜಾ ಪ್ರಭುತ್ವಕ್ಕಿಂತಲೂ ಮುಕ್ತವಾದ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಂತೇ ಕಾಣುತ್ತದೆ. ನಿಜವಾಗಿಯೂ ಪ್ರಜೆಗಳ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯವೇ ಪ್ರಜಾ ಪ್ರಭುತ್ವದ ಗುರಿಯಾಗಿದ್ದಲ್ಲಿ ಅದನ್ನು ಸಾಧಿಸುವುದಕ್ಕೆ ಪ್ರಜಾ ಪ್ರಭುತ್ವವೇ ಬೇಡ ಎಂಬುದನ್ನು ಭಾರತೀಯ ರಾಜಕಾರಣವು ನಿದರ್ಶಿಸುವಂತಿದೆ.

               ಈ ಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ಹೇಗೆ ಅರ್ಥೈಸುವುದು? ಸಿನಿಕತನ ಉತ್ತರವಲ್ಲ. ನನ್ನ ಊಹೆ ಹೀಗಿದೆ: ಇಲ್ಲೊಂದು ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ವ್ಯತ್ಯಾಸವನ್ನು ಗಮನಿಸಿದರೆ ಬಹುಶಃ ಈ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ವಿವರಿಸಬಹುದು. ಅಂದರೆ ಭಾರತೀಯ ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಭುತ್ವದ ಕಲ್ಪನೆ ಹೇಗೆ ಅನುಭವಕ್ಕೆ ಬರುತ್ತದೆ ಎನ್ನುವುದು ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ ಸಮಾಜಕ್ಕಿಂತ ಮೂಲಭೂತವಾಗಿ ಬೇರೆಯೇ ಇದ್ದಿರಬೇಕು. ನಮ್ಮಲ್ಲಿ ಗಾಡ್ ಕಲ್ಪನೆ ಇಲ್ಲ ಹಾಗೂ ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್ ಥಿಯಾಲಜಿಗೆ ವಿಶಿಷ್ಟವಾದ ಸಾರ್ವಭೌಮತ್ವದ ಕಲ್ಪನೆ ಕೂಡ ಇಲ್ಲ. ಭಾರತದಲ್ಲಿ ರಾಜನ ಕರ್ತವ್ಯವೆಂದರೆ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವ ಜಾತಿ, ಶ್ರೇಣಿ, ಕುಲ, ಸಂಪ್ರದಾಯ ಧರ್ಮಗಳನ್ನು ಹಾಗೂ ಪದ್ಧತಿಗಳನ್ನು ರಕ್ಷಿಸಿಕೊಂಡು ಬರುವುದು. ಇದನ್ನೇ ರಾಜಧರ್ಮ ಎನ್ನಲಾಗುತ್ತದೆ. ರಾಜನು  ಪ್ರಜೆಗಳ ಜೀವನದಲ್ಲಿ ಹಾಗೂ ಪದ್ಧತಿಗಳಲ್ಲಿ ಹಸ್ತಕ್ಷೇಪವನ್ನು ಮಾಡುವುದಿಲ್ಲ. ಹಾಗೂ ಪ್ರಭುತ್ವವೆನ್ನುವುದು ಈ ಪ್ರಜೆಗಳನ್ನೆಲ್ಲ ಯಾವುದೋ ನೀಲಿ ನಕ್ಷೆಯ ಪ್ರಕಾರ ರೂಪಿಸುವ ಮಧ್ಯವರ್ತಿಯೂ ಅಲ್ಲ. ಆದಷ್ಟೂ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವ ಪದ್ಧತಿಗಳನ್ನು ಅನೂಚಾನವಾಗಿ ನಡೆದುಕೊಂಡು ಹೋಗುವಂತೆ ಕಾಯ್ದುಕೊಳ್ಳುವುದೇ ಪಾಲನೆ ಎನಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಇದನ್ನೇ ವರ್ಣಧರ್ಮ ಕಲ್ಪನೆಯಲ್ಲಿ ಒಳಗೊಳ್ಳಲಾಗಿದೆ. ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಹಸ್ತಕ್ಷೇಪ ಮಾಡುವುದು ಹಾಗೂ ಅವುಗಳ ಸಂಕರಕ್ಕೆ ಅವಕಾಶ ಮಾಡಿಕೊಡುವುದು ರಾಜತ್ವದ ಒಂದು ದೋಷ.

               ಬಹುಶಃ ಭಾರತೀಯರ ಪ್ರಭುತ್ವ ಕಲ್ಪನೆಗೆ ಒಂದು ಮಾದರಿಯನ್ನು ಅಧ್ಯಾತ್ಮದಲ್ಲಿ ಕಾಣುತ್ತೇವೆ. ಶಂಕರಾಚಾರ್ಯರ ನಿರ್ವಾಣ ಷಟ್ಕದಲ್ಲಿ ಕೊನೆಯ ಶ್ಲೋಕವು ಹೀಗಿದೆ – ಅಹಂ ನಿರ್ವಿಕಲ್ಪೋ ನಿರಾಕಾರರೂಪೋ ವಿಭುತ್ವಾಚ್ಚ ಸರ್ವತ್ರ ಸರ್ವೇಂದ್ರಿಯಾಣಾಂ ಅಂದರೆ ’ನಾನು ನಿರ್ವಿಕಲ್ಪನೂ ನಿರಾಕಾರ ರೂಪಿನವನೂ ಆಗಿದ್ದು ಸರ್ವ ಇಂದ್ರಿಯಗಳ ಮೇಲೂ ವಿಭುತ್ವವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದೇನೆ’. ನಾನು ಎಂದರೆ ಆತ್ಮನ್. ಆತ್ಮನ್ ನಮ್ಮ ಯಾವ ಇಂದ್ರಿಯಗಳಿಗೂ ಕರ್ಮಗಳಿಗೂ ಅಂಟಿಕೊಂಡಿರುವುದಿಲ್ಲ ಎಂಬುದಾಗಿ ಅಧ್ಯಾತ್ಮವು ತಿಳಿಸುತ್ತದೆ.  ಅದು ಕೇವಲ ಅವುಗಳಿಗೆ ಸಾಕ್ಷೀಭೂತವಾಗಿರುತ್ತದೆ ಅಷ್ಟೆ. ಇದನ್ನು ವಿಭುತ್ವ ಎಂಬುದಾಗಿ ವರ್ಣಿಸಬೇಕಾದರೆ  ನಮ್ಮ ಸಾರ್ವಭೌಮತ್ವವು ಥಿಯಾಲಜಿಯ ಸಾರ್ವಭೌಮತ್ವ ಕಲ್ಪನೆಗಿಂತ ಮೂಲಭೂತವಾಗಿ ಬೇರೆಯೇ ಇದ್ದಂತಿದೆ. ಅಂದರೆ ಅದು ಕ್ರಿಯಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಪ್ರಜೆಗಳನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸುವ ಕಲ್ಪನೆಯಲ್ಲ, ಬದಲಾಗಿ ಅದಕ್ಕೆ ಸಾಕ್ಷೀಭೂತವಾಗಿರುವುದು. ಅಂದರೆ ಪ್ರಜೆಗಳ ಪದ್ಧತಿಗಳನ್ನು ರೂಪಿಸುವುದು ಅದರ ಕೆಲಸವಲ್ಲ, ಬದಲಾಗಿ ಅವುಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಳ್ಳುವುದಷ್ಟೇ ಅದರ ಕೆಲಸ. ರಾಜಧರ್ಮ ಕಲ್ಪನೆಯು ಇದಕ್ಕೆ ಸಂವಾದಿಯಾಗಿದೆ ಎಂಬುದಂತೂ ಸ್ಪಷ್ಟ.

               ಭಾರತೀಯ ಪ್ರಭುತ್ವಗಳು ಹಿಂದೆ ಈ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಇದ್ದುದರಿಂದ ಇಲ್ಲಿನ ಪ್ರಜೆಗಳು ಇತಿಹಾಸದುದ್ದಕ್ಕೂ ತಮ್ಮ ಜೀವನವನ್ನು ತಾವು ಸಂಘಟಿಸಿಕೊಂಡು ಬಂದಿದ್ದಾರೆ. ಅವೇ ಜಾತಿ, ಮತ, ಸಂಪ್ರದಾಯ, ಶ್ರೇಣಿ ಇತ್ಯಾದಿ ಧರ್ಮಗಳ ರೂಪಗಳನ್ನು ಪಡೆದಿವೆ. ಇದು ನಮ್ಮ ಆಧುನಿಕ ಇತಿಹಾಸಕಾರರಿಗೆ ಬಿಡಿಸಲಾಗದ ಒಗಟಾಗಿ ಕಾಡಿದೆ. ಈ ಪ್ರಾಚೀನ ರಾಜ್ಯಗಳು ಸ್ಟೇಟ್‌ಗಳು ಆಗಿದ್ದ ಪಕ್ಷದಲ್ಲಿ ಇಂಥ ಸ್ವಾಯತ್ತ ಆಳ್ವಿಕೆಯ ಸಂಸ್ಥೆಗಳನ್ನು ಹೇಗೆ ಒಳಗೊಂಡವು? ಇಂಥ ಸ್ಟೇಟಿನ ಸ್ವರೂಪವೇನು? ಇತ್ಯಾದಿ. ಆದರೆ ಇದು ಸ್ಟೇಟೇ ಅಲ್ಲ ಎಂಬುದಾಗಿ ಯಾವ ವಿದ್ವಾಂಸರೂ ತೀರ್ಮಾನಿಸಲಿಲ್ಲ. ಹಾಗಾಗೇ ಚರ್ಚೆ ಬಗೆಹರಿಯಲಿಲ್ಲ. ಇಂಥ ಪ್ರಭುತ್ವದಲ್ಲಿ ಸ್ಟೇಟ್ ಇಲ್ಲದಿರುವುದರಿಂದ ಸ್ಟೇಟಿನ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳು ಎನ್ನುವಂಥವೂ ಇರಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ಅವು ಏನಿದ್ದರೂ ರಾಜ ಮನೆತನಗಳ, ಅಧಿಕಾರಿಗಳ ಖಾಸಗಿ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳು. ಅವು ಆಯಾ ವ್ಯಕ್ತಿಯ, ಕುಟುಂಬದ ಪುರುಷಾರ್ಥಸಾಧನೆಯ ಮಾರ್ಗಗಳಾಗಿದ್ದವು. ಭೂಮಿ ಹಾಗೂ ಹಣವನ್ನು ದಾನ ಮಾಡುವುದು, ಕೆರೆ ಕಟ್ಟಿಸುವುದು, ದೇವಾಲಯ ನಿರ್ಮಿಸುವುದು,  ಅನ್ನ ಛತ್ರ, ಅರವಟ್ಟಿಗೆ ಇತ್ಯಾದಿ ಸೌಕರ್ಯಗಳನ್ನು ಕಲ್ಪಿಸುವುದು. ಇವುಗಳನ್ನು ಧರ್ಮಕಾರ್ಯ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಇಂದು ಇವುಗಳನ್ನೇ ಪ್ರಾಚೀನ ರಾಜರ ಜನಹಿತ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳೆಂದು ಬಣ್ಣಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ನಮ್ಮ ಇತಿಹಾಸ ಪುಸ್ತಕಗಳಲ್ಲಿ ಕೂಡ ಒಳ್ಳೆಯ ರಾಜ ಎಂದರೆ ರಸ್ತೆಗಳ ಅಂಚಿನಲ್ಲಿ ಮರಗಳನ್ನು ನೆಡಬೇಕು, ಕೆರೆಗಳನ್ನು ಕಟ್ಟಿಸಬೇಕು, ಅಲ್ಲವೆ?

               ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ ಸ್ಟೇಟ್ ಎಂಬುದನ್ನು ನಾವು ಪ್ರಜಾ ಪ್ರಭುತ್ವದ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಅಳವಡಿಸಿಕೊಂಡರೂ ಅದಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಗಳನ್ನು ಅರ್ಥ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವಲ್ಲಿ ಭಾರತೀಯರು ಸೋತಿದ್ದಾರೆ.  ಅದಕ್ಕೆ ಕಾರಣ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ವ್ಯತ್ಯಾಸ. ಇವರ ಮನಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಇರುವ ಆಳುವವರ ಮಾದರಿಗಳು ಭಾರತೀಯ ಹಿನ್ನೆಲೆಯವು. ಹಾಗಾಗಿ ನಮ್ಮ ರಾಜಕಾರಣಿಗಳು ನಮ್ಮ ಪ್ರಾಚೀನ ರಾಜರನ್ನು ಅನುಕರಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಆದರೆ ಇಂದಿನ ಪ್ರಭುತ್ವದಲ್ಲಿ ಇದೊಂದು ವಿಕೃತಿಯನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಿದೆ. ಏಕೆಂದರೆ ನಮ್ಮ ರಾಜಕಾರಣಿಗಳು ಪ್ರಾಚೀನ ರಾಜರಲ್ಲ ಹಾಗೂ ಇವರ ಆಳ್ವಿಕೆಯ ರಚನೆ ಪ್ರಾಚೀನ ರಾಜ್ಯವಲ್ಲ. ಇಲ್ಲಿ ಒಂದು ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ವ್ಯತ್ಯಾಸವಾಗಿದೆ. ಅದೆಂದರೆ ಇವರು ಅನುಷ್ಠಾನಕ್ಕೆ ತರಬೇಕಾದದ್ದು ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯ ಪ್ರಜಾ ಪ್ರಭುತ್ವ. ಈ ಹೊಸ ಪ್ರಭುತ್ವವು ರಾಜರ ಮಾದರಿಯ ಅಧಿಕಾರ ಚಲಾವಣೆಗೆ ಹೊಸ ಮಿತಿಗಳನ್ನೂ ಸಾಧ್ಯತೆಗಳನ್ನು ತೆರೆಯುತ್ತದೆ. ನೀವು ರಾಜರಾಗಬೇಕಾದರೆ ಪ್ರಜೆಗಳಿಂದ ಚುನಾಯಿಸಿ ಬರಬೇಕು. ಸಂವಿಧಾನ ದತ್ತವಾದ ಕಾನೂನುಗಳಿಗೆ ಬದ್ಧರಾಗಿರಬೇಕು. ಪ್ರಜೆಗಳಿಗೂ ಕೂಡ ಅವರ ಜೀವನ ವಿಧಾನದ ಮೇಲೆ ಇಂಥವೇ ಮಿತಿಗಳನ್ನು ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವವು ಹೇರುತ್ತದೆ. ಅಂದರೆ ಇವರೆಲ್ಲರೂ ಸ್ಟೇಟನ್ನು ಹೇಗೆ ಪರಿಭಾವಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದಾರೆಂದರೆ ತಮ್ಮ ಪುರುಷಾರ್ಥಸಾಧನೆಗೆ ಕೆಲವು ತೊಡಕುಗಳನ್ನು ಒಡ್ಡುತ್ತಿರುವ  ಹಾಗೂ ಕೆಲವು ನಿರ್ಬಂಧಗಳನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸುತ್ತಿರುವ ಒಂದು ವ್ಯವಸ್ಥೆ.  ಹಾಗಾದರೆ ಪಶ್ಚಿಮದಿಂದ ತಂದು ಅಳವಡಿಸಿಕೊಂಡ ಸ್ಟೇಟ್ ಎಂಬ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಗತಿ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಏನಾಗಿದೆ? ಅಪಾರ ಅಧಿಕಾರ ಹಾಗೂ ಸಂಪತ್ತನ್ನು ಕ್ರೋಢೀಕರಿಸಿಕೊಂಡು ಪ್ರಜೆಯೊಬ್ಬನ ಪುರುಷಾರ್ಥಸಾಧನೆಗೆ ಅವಕಾಶಗಳನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸುತ್ತಿರುವ ’ಯಾರಪ್ಪನ ಮನೆಯದೂ ಅಲ್ಲದ’ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ವಲಯ. ಬಹುಶಃ ’ಕುಲಗೆಟ್ಟು ಹೋಗುವುದು’ ಎಂದರೆ ಇದೇ ಇರಬೇಕು.